De bus...

[Wubbo]

[Maar even los geplaatst. Discussie graag in de topics over het stakende busvervoer en/of Qbuzz]

De bus...
Ooit reden in Fryslân talrijke busbedrijven, die werden gerund door particuliere ondernemers. De frequentie van de ritten lag hoog en ook dunner bevolkte gebieden waren bereikbaar. De chauffeurs kenden hun passagiers en stopten op plaatsen die de vaste klanten beter uitkwamen dan de officiële haltes. Als het moest, kon de fiets op het dak; zo konden vakantiegangers met betrekkelijk weinig moeite hun bestemming bereiken.
De tijden zijn veranderd. Nadat de overheid het openbaar vervoer naar zich toe had getrokken, de auto overal terrein won en de busdiensten behoorlijk waren verdund, moest ook het vervoer per bus worden vermarkt. Nederland leefde in de roes van liberalisering en privatisering. De gedachte was dat de overheid allerlei diensten beter aan de markt kan overlaten. Die had immers verstand van de sector. Via een uitgekiend aanbestedingssysteem zou de burger de voordelen merken: betere dienstverlening tegen lagere kosten.
De landelijke overheid heeft de provincies de rol toebedeeld van opdrachtgever en houdt zelf de vinger op de knip. In die laatste rol gleed het rijk uit, met als uiteindelijk effect een langdurig conflict tussen werkgevers en werknemers in de bussector. Stakingen zorgen voor veel overlast voor burgers; met name voor scholieren in hun examenperiode. De vervoersbedrijven, de consumentenorganisaties en de provincies waren tot de conclusie gekomen dat een prijsverhoging van het buskaartje van 3,5 procent noodzakelijk was. De staatssecretaris was het ermee eens. De Tweede Kamer niet en uiteindelijk gaf de staatssecretaris geen toestemming voor de prijsverhoging.
De vervoersbedrijven moesten oplossingen zoeken voor de uitblijvende compensatie voor de gestegen kosten, met name die voor personeel. Die zijn voor meer dan de helft bepalend voor de kosten die de bedrijven maken. Ziedaar de kern van het conflict tussen de bedrijven en hun personeel.

...en de overheid
Oud-minister en oud-Kamerlid Klaas de Vries had niet eens zo veel tijd nodig om de problemen bij het busvervoer te analyseren. De zwarte piet ligt vooral bij de landelijke overheid, bij staatssecretaris Huizinga in het bijzonder. Het is maar hoe je er naar kijkt, want de rol van de Tweede Kamer is minstens zo opmerkelijk. Die heeft ooit bepaald dat de markt de aangewezen partij is voor het openbaar vervoer. Tegelijkertijd wil de Kamer greep houden op de prijzen; daarmee een normale bedrijfsvoering vrijwel onmogelijk makend. In dit geval is de zorg van de Kamer voor de kosten van de reiziger wel heel merkwaardig; de politiek zadelt de bedrijven op met een vergoeding die het onmogelijk maakt een renderend netwerk in stand te houden. De zorg van de Kamer voor betaalbaar openbaar vervoer zorgt in feite voor géén openbaar vervoer. Inderdaad, goedkoper kan het niet.
Dezelfde Kamer die de staatssecretaris verbood de tarieven te verhogen, zal wel weer met een oplossinkje komen, maar de omstandigheden blijven zoals ze zijn: de marktwerking in het busvervoer wordt beperkt door een overheid die eenzijdig te lage tarieven vaststelt.
De situatie in Fryslân wordt wel heel vreemd: marktpartijen zien geen brood meer in het vervoer en hebben te kennen gegeven er mee te stoppen. Dat is wel een heel bizarre uitkomst van de heilzame werking van de markt, zoals de politiek die heeft vormgegeven. Nog ernstiger is het dat een dochter van de NS, Qbuzz, het busvervoer in Fryslân wel wil overnemen. De onderneming kan onmogelijk werken tegen prijzen die beneden die van de andere marktpartijen liggen, maar toch kan ze het. Namelijk, zo zeggen de boze vervoersbedrijven, met steun van het semi-overheidsbedrijf.
De relatie tussen de NS, Qbuzz en de vervoersbedrijven is een lastige. De NS heeft het alleenrecht op de intercitytreinen in ons land, terwijl de vervoersbedrijven graag zouden willen concurreren op die lijnen. Zolang niet duidelijk is dat er geen cent van de NS wordt gestopt in de dochter Qbuzz lijkt het niet zindelijk om Qbuzz de busdiensten te laten overnemen. Het is echter niet zo gemakkelijk om te controleren of Qbuzz in geld of in diensten mede afhankelijk is van de NS. Volop werk dus voor én de Kamer, én de staatssecretaris. Ze moeten hun werk een beetje snel doen; anders raken de busdiensten nóg meer passagiers kwijt aan de auto. En dat is al helemaal niet in iemands belang.

Bron: Friesch Dagblad