OV in Nederland

Om een goed overzicht te krijgen van een OV-netwerk kan een lijnnetkaart daarbij goed helpen. Tegenwoordig worden ze wat minder gebruikt omdat alles op internet terug te vinden is zonder te hoeven zoeken op een kaartje. Toch zijn het soms heel interesante kaarten.

Sommige vervoerders kiezen ervoor om een schematische kaart te maken. Voorbeelden hiervan zijn de spoorkaart van de NS en ook de lijnnetkaart van U-OV. Andere vervoerders prefereren een wat realistischere kaart waar ook wegen op staan en andere elementen dan alleen lijnen en haltes. Syntus maakt gebruik van dit type lijnnetkaart.

In dit topic kun je alle lijnnetkaarten plaatsen die je tegenkomt. Daarbij kun je dan een verhaal schrijven waarom je deze lijnnetkaart erg mooi of handig vindt bijvoorbeeld. Andersom kan natuurlijk ook.

Ook kunnen hier grove fouten in lijnnetkaarten worden besproken. Als laatste kun je hier ook nog bijzondere lijnnetkaarten plaatsen. Een lijnnetkaart die op een bijzondere wijze is uitgevoerd met elementen die je niet vaak terugziet.

Ik trap dit topic dan maar af met deze bijzondere lijnnetkaart van het Gasteinertal. Hier is ervoor gekozen om de belangrijke bestemmingen als soort van paaltjes aan te geven en de buslijnen zijn dan soort van elastieken die daar om heen zitten en ze verbinden. Grappig bedacht, maar het wordt er niet duidelijker op als je een lijn als vierkant weergeeft en een andere lijn gewoon als los lijntje (567).

Help, wie heeft dát bedacht :')
Is die 571 niet een soort belbus toevallig?
Overigens hadden we al een gerelateerd topic: de Lijnkaartfouten Quizz ;)

Ik bump die necro weetje.

Misschien kan dit topic een soortvan revival beleven als topic voor eigen fabrieksels. Dat een dergelijk topic op dit forum daarvoor ontbreekt, zegt misschien vooral dat de gemiddelde OVinNL'er daar helemaal niet mee bezig is. Maar ik in ieder geval wel. Ben benieuwd.

Hoe dan ook, onderstaand mijn recentste creatie: metro en spoor in Rotterdam.

Mooie compromis tussen geografie en een duidelijk schema :pos:
En de trein is Nederland natuurlijk erg complementair op de metro (in Amsterdam wat meer maar in Rotterdam ook).

Dank, ik probeerde met een afwijkende hoekverhouding ook wat dichter in de buurt van de geografische werkelijkheid te komen. Hier heb ik hoeken van 30 graden (en veelvouden daarvan) toegepast, in plaats van de gebruikelijke 45 graden. Dan kun je ineens vanuit een willekeurig punt 12 kanten op, in plaats van 8. Zeker bij het integreren van het spoor biedt dat meer flexibiliteit :)

Spoor en metro zijn inderdaad complementair. De lijn Den Haag Centraal-Dordrecht is daar in het Rotterdamse geval een mooi voorbeeld van, al komt deze qua frequentie natuurlijk nog niet in de buurt van de metro. Maar wie weet - de ambities zijn in ieder geval uitgesproken.

Overigens is deze Rotterdamse kaart qua concept gebaseerd op een kaart die ik alweer wat jaren geleden voor Amsterdam heb gemaakt:


Grote versie

Ook daar felle kleuren voor de metro en pasteltinten voor het spoor. Ook daar alleen de spoorlijnen zoals ze binnen de regio Amsterdam rijden. En ook daar hoeken van 30 graden. Ik vind het erg prettig werken :)

Ik vind het allebei erg prettige kaarten. Het is altijd lastig om een compromis te vinden tussen schema, topografie, afstanden en leesbaarheid en hier is dat volgens mij prima gelukt. Welk programma gebruik je om die kaarten te maken?

Ik vind het zelf altijd belangrijk/prettig om de globale stationslayout ook aan zo'n kaartje af te kunnen lezen, want dat is mijn manier om kaart en werkelijkheid aan elkaar te koppelen en me goed te kunnen oriënteren. Toch zie ik maar heel weinig kaarten waarin bijvoorbeeld Arnhem Centraal zo gepositioneerd wordt dat de lijn Nijmegen-Utrecht er kopmaakt. Maar ook dat doe je goed. :Y

Maar waar de kaart voor Amsterdam relatief weinig bochten bevat heeft je metrokaart van Rotterdam nu juist heel veel bochten in de lijnvoering die geografisch meestal wel kloppen (al zou ik de bocht niet tussen Eendrachtsplein en Dijkzigt stoppen, maar juist bij Coolhaven) maar niet echt noodzakelijk zijn voor de overzichtelijkheid.

Als het dan toch geografisch moet kloppen: de afstand tussen Hoek van Holland Haven en de zee is veel te groot (in de praktijk slechts een km). En vanaf Maassluis loopt de lijn bijna parallel aan de oever van de Nieuwe Waterweg, dat blijkt ook niet echt uit de kaart.

Ja, de kaart kan zeker optimalisaties gebruiken. Ten opzichte van de officiële kaart heeft de mijne ook meer bochten. Een afweging tussen ten dele de geografische verhoudingen beter willen weergeven en ten dele deze schematisch te versimpelen. Ik ben er zelf ook nog niet helemaal over uit of dit een verbetering is. Maar het verklaart ook de soms wat vreemde vertekeningen. Ik heb me vooral in het centrum gericht op meer getrouwheid aan geografie. Hoe verder naar buiten, hoe schematischer het wordt. Vandaar de korte Hoekse lijn - daarbij speelde ook mee dat ik die stationslabels kwijt moet, en dat niet over de lijnen heen wil doen. Dat is echt een last resort voor een kaartenmaker, evenals het draaien van labels, wat bijvoorbeeld op de officiële kaart scheutig is toegepast. Ik vind het de leesbaarheid van de labels niet ten goede komen.

Wél vind ik de inpassing van het spoor goed gelukt. Tussen Den Haag HS en Dordrecht zitten er maar twee bochten (drie als we pietluttig willen zijn - ik tel de twee bochten aan rond Schiedam hier even als eentje).

Maar goed, er valt dus nog wel wat te schaven! Ook de relatief lege ruimte bovenaan de kaart bevalt me niet echt. Daar liggen mogelijkheden om de overige RandstadRaillijnen toe te voegen.

Ik moet zeggen dat ik het tekenen met 30 graden in Amsterdam beter gelukt vind dan met de Rotterdamse kaart, komt natuurlijk ook omdat de Geinlijn in Amsterdam ook echt zo loopt. Niet schuin genoeg voor 45 graden, maar ook niet recht genoeg voor een verticale lijn.

Als je echt geografisch correct wil zijn worden de lijnen naar buiten enorm lang terwijl die afstand voor een metrokaart niet zo noodzakelijk is om weer te geven - leuk als het even kan, maar het doel is om de lijnen en hun stations snel duidelijk weer te geven. Ik snap dus bepaalde keuzes best, bijvoorbeeld om de spoorboog om Blijdorp heen niet weer te geven, dan wordt de boel er alleen maar onoverzichtelijker op. Maar op lijn D-E ligt de knik van zuidzuidoost naar zuidzuidwest in werkelijkheid na Wilhelminaplein, die had je op de kaart ook wel daar kunnen doen. Dan worden de grote afstanden tussen Slinge en Tussenwater ook weer ietsje korter.

Ardan schreef: Maar op lijn D-E ligt de knik van zuidzuidoost naar zuidzuidwest in werkelijkheid na Wilhelminaplein, die had je op de kaart ook wel daar kunnen doen. Dan worden de grote afstanden tussen Slinge en Tussenwater ook weer ietsje korter.

Interessante suggestie, dank!

Vind de Rotterdamkaart erg geslaagd.

Wellicht voor een volgende versie:
- Wat Suus zegt.
- Water tussen Hoogvliet en Spijkenisse: metro gaat daar ook onder het water door, dus heeft wel toegevoegde waarde (itt bijv Hollandsche IJssel)
- Eindpunten trein zou ik consequent doen, of juist helemaal niet doen.
- Titel zou ik 'Metro en trein' noemen, spoor impliceert dat metro geen spoor is en tram er ook staat.
- Tussen Leidschenveen en Den Haag NOI of C. nog in pastel HTM weergeven?

De kaarten zijn gaaf. Ik ben altijd geïnteresseerd in netkaarten.
Maar ik worstel met een goed programma.

Waar maken jullie die kaarten mee en waar haal ik de software?
Ik krijg het maar niet gevonden. Vooral hoe je het voorelkaar krijgt dat je meerdere lijnen met een offset en mooise radii netjes krijgt.

Alargule schreef:

Ardan schreef: Maar op lijn D-E ligt de knik van zuidzuidoost naar zuidzuidwest in werkelijkheid na Wilhelminaplein, die had je op de kaart ook wel daar kunnen doen. Dan worden de grote afstanden tussen Slinge en Tussenwater ook weer ietsje korter.

Interessante suggestie, dank!

Na lang peinzen over die opmerking: dat lijntje tussen Rijnhaven en Slinge is het enige onder die hoek. Als je toch bezig bent, dan zou ik tussen Wilhelminaplein en Slinge voor dertig graden meer gaan. Dat scheelt nog wat meer tussenruimte tussen Slinge en Tussenwater, doet (hopelijk) de geografische werkelijkheid niet al teveel geweld aan, en maakt je kaartbeeld rustiger.

Mooie kaarten Alargule. :pos:
Ik vind het alleen niet zo handig dat de treinstations witte stipjes zijn, terwijl de spoorlijnen pastelkleuren hebben. De stations zijn daardoor heel moeilijk zichtbaar. Ik denk dat zwarte stipjes beter zouden werken.

Nooit gedacht dat ik zoveel feedback zou krijgen, waarvoor mijn dank! Op basis daarvan heb ik een tweede versie gemaakt:



Vooral de zuidwesthoek is veranderd, lees: groter gemaakt. Op de een of andere manier oogt de kaart nu ook wat gebalanceerder. In de vorige versie zat in deze hoek nog veel witruimte, die nu beter benut is.

Ik heb ook wat met de lijnkleuren van de trein zitten schuiven. De treinstations zijn nu in zwart weergegeven, zodat ze beter te zien zijn. Voor de trein heb ik nu de bestemmingen aangegeven, zoals ik dat ook voor de Amsterdamse kaart al had gedaan.

De overige wijzingen mogen jullie zelf zoeken ;)

Top! De trein en de metro zijn nu een stuk duidelijker te onderscheiden als verschillende dingen.
Goed dat Slinge nu vlak vóór het bochtje ligt in plaats van vlak er ná. Dat laatste bochtje gaf lijn E een extra en onnodige 'moeilijkheid' om te volgen mee, die nu weg is.

Wat me wel meteen opviel (en gek genoeg niet op de vorige), wat is 'Centraal'? Want er is ook Den Haag Centraal, en ook nog Pijnacker Centrum, Vlaardingen Centrum, Schiedam Centrum, Spijkenisse Centrum en Capelle Centrum. En Amsterdam Centraal, Utrecht Centraal en Lelystad Centrum worden ook nog benoemd (maar niet Eindhoven met Centraal, je geboortedarp nota bene! Toch?). Zoveel Centrums en Centraals op één kaart, wat is Centraal dan? (ja duh, Rotje Knor 010 Kapsalon, dat weet ik ook wel, maar toch.)

Het lijkt er ook op dat de labels van Rotterdam Noord, Capelle Schollevaar en Nieuwerkerk a/d IJssel niet in dezelfde puntgrootte zijn.

Waar ik ten slotte nog benieuwd naar ben, is waarom op Beurs lijn D-E over lijn A-B-C heen loopt. De werkelijkheid is andersom. Als ik kaarten teken en ik kom dat soort situaties tegen waarbij het niet uitmaakt of de ene of de andere lijn boven of onder ligt, dan kies ik voor de werkelijke situatie. Zit er bij jou ook een gedachte achter of is het meer gewoon 'zomaar, je moet toch wat kiezen'?

Op mijn kaart van Deventer die ik laatst maakte heb ik er bijvoorbeeld bewust voor gekozen de werkelijkheid níét te volgen. De buslijnen (gekleurd) lopen in het echt allemaal onder het spoor door (grijs), maar ik heb ze er wel boven getekend omdat dit een kaart van de buslijnen is. Andere dingen zijn dus ondergeschikt en horen meer op de achtergrond zodat de buslijnen zo weinig mogelijk onderbroken worden.
Net links van halte De Knoop kruist de blauwe lijn echter de groene lijnen in werkelijkheid bovenlangs, dus ligt op de kaart de blauwe lijn ook boven de groene. Natuurlijk zou je kunnen zeggen dat de groene bundel belangrijker is en dus op de voorgrond moet staan. daar tegenover kun je stellen dat de blauwe lijn onderbreken door zo'n dikke bundel het weer lastiger te volgen maakt. Voor beides valt wat te zeggen dus kies ik maar de werkelijkheid :')

Eindhoven ipv Eindhoven Centraal (bwaaark) en de afwijkende puntgrootte (scherp!) zijn oversights vermoed ik. Dat boven/onder bij Beurs is vooral grafisch ingegeven: de oostwestbundel is dikker dan de noordzuid-, waardoor de laatste langer aan het zicht onttrokken zou blijven als deze onderlangs zou lopen, en dus minder goed te volgen. Althans, dat vond ik toen ik met de volgorde experimenteerde: deze layout komt prettiger over.

De werkelijke ligging heeft hier overigens geen rol in gespeeld. Dat ik bij Blaak voor precies het tegenovergestelde heb gekozen is omdat de laag 'metro' een prominentere rol speelt op deze kaart dan de laag 'trein'. Toeval dat de werkelijke situatie ook zo is.

Maakt het wat uit? Voor een doorgewinterde overstapper op Beurs zal het misschien cognitief dissonant zijn; de argeloze gelegenheidsreiziger zal het vermoedelijk nog niet eens opvallen.

En Centraal ipv Rotterdam Centraal? Ik zie nu dat de RET ook consequent de laatste naamgeving hanteert, dus misschien moet ik dat ook maar doen. De vraag is hier vooral of het gaat passen - daarin vormt de gedraaide ligging van de lijnen hier wel een nadeel...

Je maakt me nu overigens wel nieuwsgierig naar je buskaart!

Dat bovenlangs/onderlangs kruisen: dat is precies het soort detail waarvan ik het leuk vind als het klopt. Maar dat ligt waarschijnlijk vooral aan mij: ik vind het leuk als de details kloppen. :@ Op een (enigszins) schematische kaart hecht ik daar in ieder geval meer waarde aan dan de precieze topografische ligging, want het kruisen is onderdeel van het schema, en de topografie zal sowieso niet 100% kunnen overeenkomen.
Of het echt uitmaakt? Vast niet. Maar als je het "goed" doet, vind ik het wel een pre. :D

Nog steeds ben ik benieuwd welke programmas jullie gebruiken

Adobe Illustrator in mijn geval.

huibf schreef:[...] Vooral hoe je het voorelkaar krijgt dat je meerdere lijnen met een offset en mooise radii netjes krijgt.

Het eerste is met Illustrator heel eenvoudig, want daar bestaat de functie 'offset path' voor. Dat tweede...minder. Er is wel een optie om hoeken automatisch af te ronden, maar die houdt geen rekening met parallelle paden, en leidt bij hoeken die kort op elkaar volgen tot onverwachte resultaten. Bovendien kun je maar 1 radius voor een heel pad opgeven, waardoor je doorgaande lijnen soms in meerdere paden moet opknippen. Dat dat het wijzigen van de layout van zo'n lijn compliceert mag geen verrassing zijn.

Op voorgaande plattegronden paste ik de radius daarom maar per lijn toe, een beetje op het oog. Voor deze kaart heb ik de hoeken met cirkels gemaakt, die ik opknipte op het raakvlak van twee rechte lijnen. Bewerkelijker, maar het leidt tot mooiere resultaten, maakt het offsetten van paden eenvoudiger (de radius wordt dan automatisch correct ingesteld) en zorgt ervoor dat een lijn met 1 pad kan worden getekend, zodat de layout eenvoudiger is aan te passen.

De cloudversie van Illustrator schijnt hiervoor een eenvoudige oplossing te hebben, maar die gebruik ik niet. Mijn programma is van de vrachtwagen gevallen, zeg maar.

Alargule schreef:Dat boven/onder bij Beurs is vooral grafisch ingegeven: de oostwestbundel is dikker dan de noordzuid-, waardoor de laatste langer aan het zicht onttrokken zou blijven als deze onderlangs zou lopen, en dus minder goed te volgen. Althans, dat vond ik toen ik met de volgorde experimenteerde: deze layout komt prettiger over.
(…)
Maakt het wat uit?

Neuh, weinig tot niets. Ik was vooral benieuwd of er een gedachte achter zat bij je. Voor je argument bij Beurs valt namelijk ook genoeg te zeggen.
Mijn buskaart van Deventer:

Deze kaartstijl gebruik ik eigenlijk al jaren. Voornamelijk om mijn fantasiesteden die ik op de trainsimulator bouw vorm te geven, later om daar ook reisinformatie op te kunnen maken zoals dit:

Lang heb ik alle haltes met bolletjes weergegeven, pas sinds kort doe ik dat alleen nog bij overstaphaltes en zijn de overige gewoon streepjes, voor een rustiger kaartbeeld. Als lettertype gebruik ik het BVG-lettertype, behalve in Amsterdam, waar ik Profile gebruik.
Dat was ook de eerste kaart waar ik afweek van het 0 en 45 graden-principe. Ik koos er echter voor die beide graden wel te behouden en als tussenvorm met 22,5 te gaan werken, omdat de Geinlijn zo loopt, zoals ik eerder zei, te schuin voor verticaal, te recht voor 45 graden.
Hier!

Laat ik hem hier ook eens posten - benieuwd naar jullie feedback - mijn TRein-meTRo-TRam-plattegrond van Amsterdam.

Een idee waar ik al langer mee rondliep en in deze tijden heb kunnen uitwerken: een plattegrond die trein, metro én tram in één overzicht toont voor Amsterdam. Voor tram en metro is het te tonen gebied natuurlijk makkelijk te bepalen: je toont gewoon het hele lijnennet. Voor het spoor is dat lastiger. Hier heb ik de focus gelegd op hoe de treinen rijden binnen 'Groot-Amsterdam': Amsterdam zelf, Diemen, Duivendrecht en Schiphol. Binnen dat gebied speelt de trein immers een belangrijke, aanvullende rol (in mijn studententijd woonde ik in Diemen, en was de trein voor mij meestal de beste optie richting de stad - beter dan de trage tram 9).

Goed, drie weken ploeteren met Illustrator op mijn desktop (die ik eigenlijk alleen nog hiervoor gebruik), et voilà:


grote versie

Het is een flinke plattegrond geworden, met een resolutie van 5000x5000 pixels. Waarschijnlijk een stuk beter geschikt om in groot formaat geprint en opgehangen te worden, dan om er via het schermpje van je smartphone naar te kijken, maar goed.

Een bespreking van het ontwerpproces in detail vind je terug op mijn blog. Hier even wat kernpunten:

• Ik heb hoeken van 30 graden ipv 45 graden gebruikt, omdat dat me wat meer bewegingsruimte gaf. Wie mijn eerdere posts in dit topic heeft gezien, zal al wel hebben opgemerkt dat die voorkeur meer algemeen bij mij leeft.
• Voor de metro heb ik de officiële lijnkleuren gebruikt, voor de tram heb ik de kleuren genomen zoals die ook door GVB steeds vaker worden gehanteerd op plattegronden, maar versimpeld: in plaats van verschillende schakeringen, heb ik iedere lijn binnen een groep dezelfde kleur gegeven. Ik vind het rustiger ogen, maar het is de vraag of het duidelijker is of juist minder duidelijk dan de oplossing met schakeringen.
• Haltes worden vrij gedetailleerd getoond: de werkelijke halteconfiguratie heb ik hier zoveel mogelijk overgenomen. Dit zie je bijvoorbeeld bij het Leidseplein, waar ik de kenmerkende 'molenwiek'-configuratie heb weergegeven. Voor metro en trein heb ik steeds één symbool gebruikt.
• Treinseries heb ik zoveel mogelijk gebundeld. Volgen ze binnen het getoonde gebied dezelfde route, en stoppen ze op dezelfde stations? Dan worden ze als één bundel weergegeven.
• Zat ik alleen nog met hoe ik de individuele series moest weergeven. Uiteindelijk heb ik hier de treinserienummering voor genomen minus de eindnullen. Feitelijk zijn het dus lijnnummers geworden zoals bij metro en tram. Internationale treinen staan er trouwens niet op.

Fraaie kaart :pos:

Je vroeg om feedback, dus die geef ik je maar.

• Ik vind het tram- en metronetwerk zeer helder afgebeeld, maar uit de treinenloop kan ik niet wijs worden. De kleuren lijken te veel op elkaar, sommige treinseries worden samen door één lijn weergegeven, andere weer niet en de treinsoort (sprinter / intercity) en de bestemming is onduidelijk. Nu begrijp ik dat het een ontzettende warboel zou worden als je treinseries afzonderlijk zou vermelden, maar ik vind het niet echt meerwaarde hebben zo.
• Ik zou Weesp ook op de kaart zetten, straks zelfs onderdeel van de gemeente Amsterdam. Misschien Abcoude, Zaandam (en Zaandam Kogerveld?) en Hoofddorp ook vermelden. Het voordeel is dat je dan meer afzonderlijke treinbestemmingen kan hanteren (Almere vs. Hilversum, Alkmaar vs. Hoorn, Leiden vs. Rotterdam) waardoor het treinschema wellicht wat duidelijker wordt.
• Wat esthetische opmerkingen. Lijn 2 ligt naar mijn gevoel erg noordelijk, zo ontstaat er ook een lelijke witruimte linksonder in de ring. De horizontale haltenamen nemen soms wel erg veel ruimte en dragen niet bij aan de leesbaarheid als de tramlijn ook horizontaal loopt (bijvoorbeeld rond het Mercatorplein en rond de Waalstraat op lijn 12). Ik zou de haltes van het Marnixplein op het korte stukje samenloop van lijnen 3 en 5 leggen, om daarmee de overstapmogelijkheid te onderstrepen. Verder staat de Eerste Van Swindenstraat erg dicht bij het Alexanderplein, terwijl in werkelijkheid de halte veel dichter bij de haltes Linneausstraat en Wijttenbachstraat ligt. En tot slot: het is volgens mij 1e V.d. Helststraat, niet 1e v.d. Helststraat.

Mooie kaart, leuk dat je je projecten hier deelt!
Het enige waar ik wel kriebels van krijg zijn de kleuren, met name hoe de kleur van de trambundel 1/7/19 nét verschilt van lijn 51 en de trambundel 2/11/12 nét verschilt van lijn 50. Dat is natuurlijk de consequentie van de keuze die je hebt gemaakt met het volgen van de lijnkleuren zoals de GVB ze gebruikt. Ik zou echter voor de tram eerder pastelkleuren gebruiken en de trein op een andere manier weergeven, denk ik. Al kan ik de treinenloop op het oog best aardig volgen (blauwe/rode/groene/gele pastelbundels).