Voor het echte begin van dit verslag moeten we nog even terug naar een eerdere reis. In het derde en laatste deel van mijn reis naar Oekraïne uit juni vorig jaar beschreef ik aan het einde beknopt de terugreis per vliegtuig vanuit Lublin (Oost-Polen) naar huis. Ik quote:
Met deze "andere reiziger" heb ik contact gehouden, een paar keer afgesproken en van het één komt het ander en inmiddels zijn we een jaar verder en al een hele tijd gelukkig samen. Aangezien het reizen haar ook wel kan bekoren hebben we besloten om in januari eens samen een weekje op stap te gaan. Bestemming: Marokko!Timon91 schreef:Op een gemakje loop ik terug naar het station, waar ik bij het loket een kaartje naar het vliegveld haal. Op het perron staat een piepklein broodtrommeltje (ik heb geen eigen foto, maar zoiets is het), aangezien dit de enige trein is die er staat moet dit wel die naar het vliegveld zijn. Een andere reiziger die dezelfde trein nodig heeft was ook aan het zoeken, in de "trein" raken we aan de praat.
(foto)
De rest van de terugreis verloopt weinig noemenswaardig. De vlucht is op tijd, in Eindhoven regent het als de ziekte. Het gezelschap van station Lublin tot station Eindhoven heeft de reis in ieder geval een heel stuk aangenamer gemaakt :) Op het perron nemen we afscheid, zij gaat vanaf hier een andere kant op ;)
In de derde week van dit jaar - het is dus al even geleden - is het dan al zover. Vanwege een jobwechsel heb ik net mijn laatste werkdag bij mijn vorige werkgever gehad, waarna er drie vrije weken volgen. Meteen op zaterdag vertrekken we richting Noord-Afrika, wat voor ons beiden een nieuwe bestemming is. De reis over land en zee naar Marokko is niet zozeer lang, maar vooral duur als deze kort voor vertrek geregeld wordt. Frankrijk en Spanje zijn geen last-minute vriendelijke treinlanden, en gezien het exorbitante prijsverschil is de keuze voor het vliegtuig - helaas - snel gemaakt. Vanaf vliegveld Düsseldorf (volgens de definitie van Ryanair) zijn er genoeg betaalbare vluchten naar Marokko en aangezien mijn vriendin redelijk in de buurt van "Düsseldorf" woont kiezen we hiervoor. We vliegen heen naar Tanger/طَنجة, terug vanaf Fès/فاس, tussendoor bezoeken we een aantal plekken in Marokko. Een kaartje van de gevolgde route staat hier.
Anders dan gebruikelijk ga ik nu niet zo uitgebreid op de plekken/steden in, anders trekt de verhouding OV/niet-OV nog krommer. Wel wat plaatjes dus, maar niet heel veel ;)
1. Tanger is een havenstad en ligt aan de Straat van Gibraltar. Vanaf hier zie je Spanje nog liggen.
Seaview in Tanger by Timon91, on Flickr2. De oude stad is vergelijkbaar met die van de rest van de binnensteden in Marokko: krap, extreem onoverzichtelijk, zeer gezellig, tegelijk modern en ouderwets, toeristisch en veel touts/Adnans*.
Downtown Tanger by Timon91, on Flickr
*Voor wie het niet van een eerder verslag onthouden heeft: Adnan is een befaamde oplichter...ik bedoel taxichauffeur uit Kosovo. Inmiddels is het een handige verzamelnaam geworden voor alle taxichauffeurs/friends/gidsen/verkopers/etc. die je proberen op te lichten. Adnan dus, onthoud die naam.
In Tanger blijven we één nacht en aangezien de weersvoorspelling naar het zuiden toe een stuk beter is laten we het de ochtend na aankomst al voor gezien. Per trein reizen we zuidwaarts, naar de hoofdstad van dit voor ons nieuwe land. De TGV van Tanger naar Rabat/الرباط en Casablanca/الدار البيضاء gaat van de zomer (lees: rond deze tijd) rijden, maar voor nu moeten we het nog met een klassieke trein doen. De ONCF is vrij duidelijk naar Frans model gebouwd, alleen van het maken van een overzichtelijke dienstregeling lijken ze hier in Marokko meer kaas gegeten te hebben dan in Frankrijk. Elke twee uur vertrekt er een intercity van Tanger naar Rabat en Casablanca, lekker makkelijk :)
3. Met de taxi gaan we naar het station, wat vanwege de ombouw naar de TGV-lijn een grote bouwput is. Hier het provisorische stationsgebouw.
Tanger Ville train station by Timon91, on Flickr
4. Uit de makkelijke kaartautomaat halen we een enkeltje naar Rabat en gaan dan richting trein. De nieuwe overkapping is nog niet klaar.
Tanger Ville train station by Timon91, on Flickr
5. Rechts staat de "Rapide" naar Rabat en Casablanca al klaar voor vertrek. De 267 km worden in 3:43 uur afgelegd.
Rapide to Rabat and Casablanca at Tanger Ville train station by Timon91, on Flickr
6. We reizen in de 1e klasse, wat ongeveer 15 euro p.p. kost. Hier het gangpad van de trein.
Rapide Tanger-Rabat-Casablanca interior by Timon91, on Flickr
7. We vertrekken op tijd, net buiten Tanger zien we al een heel leger TGV-treinen staan die straks het Marokkaanse hogesnelheidsnet gaan bedienen.
TGV in Morocco, Tanger by Timon91, on Flickr
8. Ons rijtuig is het laatste, wat mogelijkheden biedt om toch nog wat spoorplaatjes te schieten ondanks dat de ramen niet open kunnen :)
View from the train Tanger-Rabat-Casablanca by Timon91, on Flickr
9. De lijn is enkelsporig, maar rond stations vaak dubbelsporig. Veel stoppen we niet onderweg, maar er zijn wel veel ongeplande stops voor een rood sein hier en daar. De vertraging loopt langzaam op.
View from the train Tanger-Rabat-Casablanca by Timon91, on Flickr
10. Het is grauw weer, maar het wordt naar het zuiden toe wel langzaam droger. We kunnen aan de westkant vaak de Atlantische Oceaan zien, aan de oostkant vangen we vaak een glimp van de HSL op.
View from the train Tanger-Rabat-Casablanca by Timon91, on Flickr
11. Gebouwen niet afmaken is nationale hobby nr. 1 in Marokko :') Dit soort gevallen zijn helaas eerder regel dan uitzondering.
View from the train Tanger-Rabat-Casablanca by Timon91, on Flickr
12. Schaapjes en oceaan.
Atlantic Ocean seen from the train Tanger-Rabat-Casablanca by Timon91, on Flickr
13. Ook station Rabat Ville wordt verbouwd vanwege de HSL. Met een half uur vertraging komen we aan, de trein stroomt leeg en weer vol. Ondanks de vertraging hebben we een goede indruk gekregen van de ONCF :)
Train from Tanger at Rabat Ville train station by Timon91, on Flickr
14. Lokale fauna in de oude stad.
Local fauna, Rabat by Timon91, on Flickr
15. Rabat vinden we prettig: het is niet zo chaotisch als Tanger (en de andere plekken die we nog gaan bezoeken), de mensen zijn wat gemoedelijker en de atmosfeer op straat is buitengewoon prettig.
Old town, Rabat by Timon91, on Flickr
16. Ver van huis ben je nooit als Nederlander
Kras bus in Rabat by Timon91, on Flickr
17. Rabat ligt aan de monding van de Bouregreg-rivier. Aan de overzijde ervan ligt Salé, een stad die qua inwonertal groter is dan Rabat. Voor Salé hadden we helaas geen tijd, maar je kan er makkelijk met de tram komen vanaf Rabat.
View of Salé from Rabat by Timon91, on Flickr
18. De zonsondergang is werkelijk schitterend hier :D
Sunset in Rabat by Timon91, on Flickr
19. De volgende dag bekijken we de nieuwe stad. Rabat voelt compact, je kunt bijna alles wel lopen.
New city, Rabat by Timon91, on Flickr
20. En anders is er nog de tram ;)
Tram in Rabat by Timon91, on Flickr
21. Na een leuke ochtend in Rabat is het tijd voor de volgende treinreis, we gaan naar Marrakech/مراكش, zo'n 5 uur met de trein. De weg voor het station is een prettige chaos. Ook in het station is het heel erg druk, we zijn blij dat we gisteren al een kaartje gekocht hadden.
Rabat Ville train station by Timon91, on Flickr
22. Op spoorniveau.
Rabat Ville train station by Timon91, on Flickr
23. Eerst vertrekt er nog een licht vertraagde regionale trein naar Casablanca, een kwartiertje later komt onze Rapide op tijd aan uit Fès.
Rabat Ville train station by Timon91, on Flickr
24. Ditmaal zitten we in het voorste rijtuig, ook deze trein zit behoorlijk vol.
Rapide Fès-Marrakech at Rabat Ville train station by Timon91, on Flickr
25. Het eerste uur naar Casablanca - de grootste stad van Marokko - is niet zo boeiend qua landschap, er is veel industrie hier.
Industry near Casablanca by Timon91, on Flickr
26. Na Casablanca gaan we de bergen in. Ook hier wordt de spoorlijn strakgetrokken, veel bochten worden rechter gemaakt zodat er straks harder gereden kan worden.
View from the train to Marrakech by Timon91, on Flickr
27. Het is duidelijk anders dan de omgeving van Tanger, die veel groener is.
View from the train to Marrakech by Timon91, on Flickr
28. Aan de spoorlijn liggen ook enkele dorpjes.
View from the train to Marrakech by Timon91, on Flickr
29. Het blijft toch mooi om de trein zo in de bocht te zien liggen :)
View from the train to Marrakech by Timon91, on Flickr
30. Na 5 uur komen we met een kwartiertje vertraging aan in Marrakech. Ook op de route Fès-Rabat-Casablanca-Marrakech rijdt er elke twee uur een rapide. Daarnaast is er nog een nachttrein Tanger-Marrakech, maar als je Rabat of Casablanca ook nog wilt zien is die niet heel praktisch.
Marrakech train station by Timon91, on Flickr
31. De stationshal mag er wezen!
Marrakech train station by Timon91, on Flickr
Over Marrakech lijken onder de mensen die ik gesproken heb die er geweest zijn twee mogelijke meningen te zijn: óf het is helemaal geweldig, óf men vindt het er verschrikkelijk. Ik behoor tot die laatste categorie, en Marrakech wordt door ons al snel omgedoopt tot MarraKECH. Het is best mooi en oud allemaal, maar zelfs als je helemaal niks wilt kopen of eten word je al opgelicht. Marrakech is de Adnanhoofdstad van de wereld. Hier leren ze het allemaal. We wisten dit van te voren wel, maar omdat we een Sahara-tour wilden doen en het Atlas-gebergte willen zien is er aan Marrakech nauwelijks te ontkomen. Maar wát een k*tstad, ga er alsjeblieft niet heen als het niet hoeft. Ga liever naar Fès (zie onder) ;) Vanaf het station worden we hard opgelicht door de eerste Adnan met een taxi naar het centrum, maar het is al donker en zin in ver lopen of extreem moeilijk doen hebben we niet dus na enig stevig onderhandelen laten we het er maar bij.
32. Het Djemaa el Fna plein is het centrale punt in de oude stad. Overdag probeert men je hier met etenswaren en allerlei "authentieke" (nagemaakte) waren te verleiden, 's avonds gaat het er ruiger aan toe. De touts die je een restaurant of bar in proberen te krijgen zijn nauwelijks van je af te slaan en je moet goed uitkijken dat niemand een aap, slang of werkloze Waal aan je schouder hangt voor een foto, waar je daarna dik voor moet betalen.
Djemaa el Fna square, Marrakech by Timon91, on Flickr
Ik ben geen fan van SBS6, maar één goed programma hebben ze wel: Oplichters in het Buitenland. De aflevering over Marrakech is buitengewoon de moeite waard.
33. De volgende dag regelen we eerst in het hotel een Sahara-tour, daarna gaan we de stad in. Allebei doen we dat met een lichte tegenzin, maar er zijn gelukkig ook nog wel plekken waar je niet zoveel lastig gevallen wordt.
Bazar, Marrakech by Timon91, on Flickr
34. De Joodse begraafplaats is een aparte plek om te bezoeken. Marokko heeft een rijke Joodse geschiedenis, maar de meeste Marokkaanse Joden wonen inmiddels in Israël.
Jewish cemetery, Marrakech by Timon91, on Flickr
35. Jardin Majorelle is een grote toeristische trekpleister, maar wij vonden het eerlijk gezegd een beetje tegenvallen. Misschien heeft dat ook wel met de rest van de stad te maken.
Jardin Majorelle, Marrakech by Timon91, on Flickr
36. Verkeer buiten het oude centrum. Hier is het - ondanks de verkeerschaos - een stuk leuker om rond te lopen.
Traffic in Marrakech by Timon91, on Flickr
Via bijna iedereen in Marrakech kun je wel een Sahara-tour fixen want iedereen kent wel iemand die weer iemand kent, enzovoorts. De standaard tour is 3 dagen/2 nachten, waarin je zo'n 1300 km rijdt, veel in een busje zit maar wel heel veel ziet. Kosten: €80 p.p. - wat met name te danken is aan de hevige concurrentie. Het is dus niet zo duur, maar ook hier moet je uitkijken want er zitten veel oplichters tussen. Via het hotel was het gelukkig goed te regelen, en de volgende dag gaan we bijtijds op pad. Weg hier, hopelijk komen we hier niet meer terug.
37. Niet ver buiten Marrakech ga je de Hoge Atlas over. Het is een schitterende route. Waar we in Tanger ons qua landschap nog in Frankrijk waanden en rond Marrakech in een woestijn, zitten we nu in een droog hooggebergte.
High Atlas mountains near Marrakech by Timon91, on Flickr
38. Na de Atlas begint de echte woestenij, het droge landschap doet me wel wat denken aan sommige stukken Nederland momenteel :')
View of the High Atlas mountains by Timon91, on Flickr
39. Aït-Ben-Haddou/آيت بن حدّو is een standaard stop op deze tours. Voor iedereen die veel films of series kijkt is dit wellicht een bekend plaatje, maar voor mij was het nieuw. O.a. Game of Thrones, Gladiator en Prince of Persia zijn hier opgenomen. Mooi is het zeker!
Aït-Ben-Haddou filming location by Timon91, on Flickr
De rivier op de voorgrond steek je over door over stenen te lopen die in het water liggen. Lokale kindertjes helpen bange toeristen door hun handje vast te houden terwijl ze het water oversteken - wat je na de oversteek weer flink geld kost. Niet naar school gaan, maar 20 euro vragen bij elke toerist. Lang leve toerisme. Na een "verplichte" rondleiding "moeten" we lunchen in een "heel goed" restaurant, wat we helaas doen. Uiteraard vangt de gids daar ook de nodige commissie voor. Volgende keer iets assertiever zijn Timon, want er is genoeg keuze hier waar het voedsel veel beter is dan in dit matige Adnanrestaurant.
40. Ouarzazate/ورزازات is de volgende stop, hier mogen we ook even rondlopen. Midden in het centrum ligt een complete ruïne waar je redelijk ongestoord rond kunt lopen. Het weer is nu lekker, al is het een tikkeltje koud. Slechts enkele weken later zag ik in de krant dat er in Ouarzazate een pak sneeuw was gevallen zoals ze in 40 jaar niet gezien hadden :X
Ouarzazate, Morocco by Timon91, on Flickr
We overnachten in een koud hotel in een of andere zijvallei, die door een grote Berberfamilie gerund wordt. Het eten is er heerlijk en hier maken we ook een beetje kennis met de rest van de groep - waar iedereen helaas erg op zichzelf is. Na een vriesnacht helpt de warme thee wel wat, bijtijds gaan we weer op stap. We zijn weliswaar in Afrika, maar 's nachts vriest het flink.
41. De weg is een zwarte lijn door de woestijn.
On the road to Merzouga by Timon91, on Flickr
We krijgen een rondleiding in een berberdorpje van een gids die ons komt vergezellen. Gisteren, in Aït-Ben-Haddou, kregen we ook al een "gids", waar van te voren niks over gezegd was (iedereen dacht dat het inbegrepen was) maar waar achteraf toch weer voor betaald moest worden. Nu weet ook niemand wat de bedoeling is, maar veel keuze behalve meelopen is er niet. Het blijkt een gezellige kerel die heel goed kan vertellen. De situatie in het dorpje is schrijnend, maar "Desert Fox" - onze gids - stuurt bedelende kinderen subiet weg en vraagt ons ook om niks te geven. We kunnen de gemeenschap het beste steunen door wat in de lokale winkeltjes te kopen, of de souvenirs die bewoners zelf maken. Ik ga die vent wel waarderen.
42. Na de lunch bezoeken we een ravijn, ook hier gaat Desert Fox met ons mee: "Jallah jallah, Afrika inshallah!". In het ravijn is het stervenskoud.
Valley in rural Morocco by Timon91, on Flickr
Desert Fox is de enige hier die een fooi verdient, maar voordat iemand daar de kans voor krijgt is meneer alweer gevlogen. Zonder hem rijden we verder de woestijn in, ons eindpunt ligt bij de zandduinen van Erg Chebbi, nabij Merzouga/مرزوقة, niet ver van de Algerijnse grens. Onderweg valt het vooral op hoe smerig de woestijn eigenlijk is. Overal waar je kijkt ligt afval, met name vlakbij de bewoonde plekken. Afval wordt gewoonweg in de woestijn gedumpt.
43. Vanaf hier gaan we per kameel verder, de duinen in.
Sunset at Erg Chebbi by Timon91, on Flickr
44. Kameel* rijden is niet bepaald comfortabel ("best massage for lady!" - aldus één van de gidsen hier), maar wel een ervaring. We hebben het "geluk" dat we tijdens de rit overvallen worden door een hagelbui, iets wat nagenoeg nooit voorkomt in de Sahara. Een prachtige zonsondergang hebben we dus niet gezien, helaas.
Camels in the Sahara, Erg Chebbi by Timon91, on Flickr
*Ik vermoed dat het eigenlijk dromedarissen zijn, maar omdat in Marokko iedereen het steeds over "camel" heeft heb ik dat hier ook maar aangehouden ;)
We slapen hier in een tent, de avond spenderen we samen met een andere groep bij een kampvuur. De sterren zijn schitterend, maar o wat is het koud. De temperatuur zakt tot rond de -10, dus onze herinnering aan de Sahara is vooral een ijs, ijs en ijskoude
45. Na een korte nacht gaan we weer op pad om de zonsopgang te zien, die door de bewolking helaas niet zo mooi is als we gehoopt hadden.
Sunrise, Erg Chebbi by Timon91, on Flickr
46. Ons tourbusje gaat terug naar MarraKECH, maar wij willen samen met een paar anderen doorreizen naar Fès. Marokko zou Marokko niet zijn als dat niet onderweg via deze en gene geregeld kon worden, dus na 25 km rijden staat er een taxi klaar om ons zessen naar Fès te brengen. De prijs is goed en van te voren afgesproken, maar behalve dat blijkt onze chauffeur een ongelooflijke eikel. Hij heeft een enorme haast en haalt maniakaal in, maar rijdt op sommige stukken juist tergend langzaam en daarnaast is hij continu met één van z'n mobieltjes bezig. Een opmerking daarover van een medereizigster wordt niet gewaardeerd, waarna hij alleen maar gevaarlijker gaat rijden. Het uitzicht is wel mooi.
On the road to Fès by Timon91, on Flickr
47. We gaan de Midden-Atlas over, waar het mistig is en waar op sommige plekken veel sneeuw ligt. We passeren zowaar een wintersportoord wat zo in de Alpen had kunnen liggen
On the road to Fès, Middle Atlas by Timon91, on Flickr
Bij aankomst in Fès komt de mededeling - surprise! - dat het tarief tot de stadsrand is. Dit is vanzelfsprekend op een plek waar toevallig geen enkele andere taxi te bekennen is. Om naar het centrum te rijden moet natuurlijk extra betaald worden. Iedereen is die Adnan zat en wil gewoon snel naar het centrum, dus na enige discussie worden we daar dan afgezet - in beide betekenissen van het woord ;) Ons hotel in Fès ligt in het oude centrum, waar je onmogelijk kunt navigeren. Ook GPS is vrijwel waardeloos hier. Het is wel gaaf om te zien dan in zulke gevallen de oudheid toch nog wint van de moderne tijd ;) Na enig zoeken bellen we het hotel maar, ze zijn het gelukkig wel gewend om verdwaalde toeristen te moeten ophalen
48. Fès is voor ons het hoogtepunt van Marokko: ja, het is flink toeristisch, ja, er zijn veel Adnans en ja, veel spul van wat je kunt kopen is nep, maar je wordt meer met rust gelaten en de stad voelt gewoonweg "echter" aan.
Old town, Fès by Timon91, on Flickr
49. De "petit taxi" is een populair vervoersmiddel in de meeste steden hier. Dit zijn kleine, al dan niet gedeelde taxi's die vooral binnen de steden rijden. Zogenaamde "grands taxis" rijden naar plekken buiten de stad.
Petis taxis in Fès by Timon91, on Flickr
50. Uitzicht over de oude stad van Fès. Prachtig om die meer dan duizend jaar oude historie zo onder je te zien liggen. Het zonnetje schijnt, met een graadje of 20 is het prima vertoeven en een goede nacht slaap heeft na het Sahara-avontuur ook wel geholpen :)
View over Fès by Timon91, on Flickr
51. Fès is bekend van de leerlooierijen, die veelal in de oude stad liggen. Hoe kun je die nou vinden terwijl je onmogelijk kunt navigeren in die oude stad? Gewoon, je neus volgen
Leather tanneries in Fès by Timon91, on Flickr
Na twee nachten en een fijn bezoek in Fès pakken we het vliegtuig terug naar Boxmeer-Oost, we kijken terug op een fijne eerste vakantie samen :) Marokko was een interessante ervaring voor ons allebei. Ik zou er best nog een keer heen willen, maar over een paar jaar is vroeg genoeg. Het is een prachtig land wat echt heel veel te bieden heeft, maar voor echte en welgemeende ervaringen zul je het elders moeten zoeken - of ver van de gebaande paden af gaan. Met name Marrakech is een schoolvoorbeeld van hoe massatoerisme een plek de verkeerde kant op duwt en ik heb niet de indruk dat het veel beter gaat worden, ondanks dat er wel de nodige initiatieven voor (geweest) zijn. Restaurants die de touts niet betalen hebben gewoonweg geen kans. Als toerist kan het best overvallend voelen dat je constant aangesproken/lastig gevallen wordt, maar je went er snel aan om de Adnans/touts snel af te wimpelen. Geen reden om niet naar Marokko te gaan, maar sla alsjeblieft Marrakech over als het even kan :')
Goed, dit was het dan voor dit eerste deel, het tweede deel over de rest volgt binnenkort ;) Bedankt voor het lezen en ik hoor graag wat jullie ervan vonden! :D
