De Werelt wordt beheerscht door zucht naer Vrede en Orde
Maer als een blicxem slag Beweginghe er door heen.
Dan komt er Vruchtbaerheyt waer nieuwe Bloey uyt worde
Gheen heerlyk leven kiemt uyt Rust alleen.
Amsterdam Centraal, wachtkamer eerste klasse
Laten we het eens over Briançon hebben. Verstopt in de bergen, tegen de Italiaanse grens, om die enge Italianen te weerhouden het land binnen te vallen. Hoe doe je dat nou, voorkomen dat die Italianen jou gaan opleggen dat je 'espresso' moet zeggen en niet 'expresso' zoals de Fransen koppig blijven doen? Je kunt je afvragen of ze meer dan twee eeuwen geleden in Frankrijk al gehoord hebben van het fenomeen espresso, of van
, maar vooruit: je gebruikt de Alpen in je voordeel en je pleurt het grensgebied vol met forten en vestingen. Als je die dan ook nog eens concentreert rond één stad die toevallig in een dal ligt, heb je een onneembare vesting gecreëerd. Hebben die Italianen eens de col de Montgenèvre bedwongen, dan worden ze doodgeknuppeld met stokbroden… wie weet wat voor rare gewoontes ze tweehonderd jaar geleden nog meer hadden. Foie gras, bestond dat toen al? Bestonden er toen al michelinchefs avant la lettre die dachten dat het een goed idee was om ganzen middels buizen vol te stouwen? We zullen het misschien nooit weten. We spoelen door naar vandaag: de grenzen zijn open, de controles daar zijn grotendeels weg. Zit je dan met je vestingen. In tegenstelling tot die in bijvoorbeeld Rocroi of Le Quesnoy ga je die aan de Italiaanse grens niet openen voor het publiek, want de buren in Italië zijn nog steeds eng en het leger moet nog steeds kunnen oefenen op grote hoogte om te voorkomen dat hun ontbijt nog zoeter wordt dan het nu al is. Doux versus Dulce. Eén letter te veel, wat hen betreft. Voor de gewone sterveling - voor mij in het bijzonder - zijn die defensieve bouwwerken museumobjecten en zijn die bezienswaardig. Als je er dan met de trein kan komen, wordt het interessant, maar nog interessanter wordt het als er een nachttrein bestaat naar zo’n plek…
1+1=2 en zodoende staat Briançon al een tijdje op de lijst van te bezoeken plaatsen. Briançon alleen bezoeken zou voor mij wat saai zijn als je een machtig wapen als Interrail tot je beschikking hebt, dus heb ik er een langere tocht van een week van gemaakt door Noordwest-Italië en Zuid-Frankrijk.
Een belangrijk onderdeel van de tocht was dat ik de nachttrein nam van Parijs naar Briançon (of andersom), maar ik liep op mijn reisdagen tegen een probleem aan: er was geen nachttrein. Een aantal maanden voor vertrek had ik nog het vermoeden dat de dienstregeling van de nachttrein simpelweg nog niet beschikbaar was, maar met nog een aantal weken te gaan moest ik zelf toch wel tot de conclusie komen dat die nachttrein er nooit zou gaan komen. Teleurgesteld wilde ik nog uitzoeken of ik in plaats daarvan de nachttrein Parijs - Nice kon nemen, maar die trein was tegen die tijd al ruimschoots volgeboekt. Eindstand: geen nachttreinen tijdens deze tocht. Voeg op den duur nog wat stakingen in Frankrijk en Italië aan deze reis toe en je hebt een complete spoorwegervaring te pakken.
De route die ik uiteindelijk heb afgelegd in dit deel is
Parijs, Toulon, Villefranche-sur-Mer, Sospel, 
Sanremo, Saorge, Tende, Limone, Turijn (met tussenstops in de regio), Susa. Je kunt het met wat creativiteit beschouwen als een soort jolijke spiraal die de bergen in dwarrelt. Deze route verschilde sterk met wat ik voor ogen had toen ik vertrok uit Nederland, maar laat ik voor nu zeggen dat ik mazzel heb gehad dat ik de flexibiliteit gehad heb om mijn route drastisch om te gooien, want Fransen die staken... die staken ook echt.Dit verhaal heb ik deels geschreven tijdens een intercontinentale vlucht van langer dan zeven uur. Voor Maik.
Vrijdag 7 april, de aanreis
Mijn reis zou gevoelsmatig pas beginnen vanaf Nice, met verbindingen richting Tende die ik in de loop van de dag niet kon uitstellen. Met de nachttrein die plots geen optie meer was, moest ik overdag naar het zuiden van Frankrijk om die geplande route de dag erna alsnog te kunnen volgen. Dienstregelingen zijn beperkt en te veel rommelen met vertrektijden is hier gevaarlijk, dus was ik een paar dagen kwijt om een route als Briançon - Turijn - Tende - Sanremo - Sisteron aan te passen naar iets in de tegenovergestelde richting. Ik zag mijn kans schoon om een paar uur eerder vrij te nemen van werk en per Thalys naar Paris Gare du Nord te kachelen en binnen drie kwartier op Parijs Gare de Lyon te raken voor de laatste TGV van de dag naar Nice. Drie kwartier is wel echt het bittere minimum en dan moet de Thalys ook nog eens op tijd aankomen. Dat lukt wonderwel, in tegenstelling tot de vorige keer toen ik over moest stappen op de Eurostar en ik door personen die zich illegaal op de HSL bevonden bijna te laat aankwam voor het inchecken, maar vooruit, geen zever dit keer.
1. Ik ben gekleed in stijl voor de Thalys.
2. PBA + PBKA.
Dit keer zit de zever bij de RER. Een tijd lang rijdt er niets zuidwaarts door een defecte trein op de route, maar ook hier kom ik nog op tijd aan op Gare de Lyon om door de reeds geopende poortjes te lopen naar de trein. Aan de poorten wordt enkel door personeel wat QR-codes gescand, maar aan mij wordt niets gevraagd over een Interrail-pass of wat dan ook…
3. Sommige tradities hou je in stand. 'Snoepwijntjes' is één van die dingen, zoals Erdinger Hell dat is van/naar Duitsland. Ook SNCF heeft bepaalde herhalende gewoontes, zoals appelmoes als toetje bij maaltijden en die gekke vierkante 'kikkerchocolade'. Sfeermuziek.
Een lange tocht later kwam ik dan aan in Toulon, om er te overnachten. Aankomen in je hotel rond half twaalf in de avond is net even wat prettiger dan na half twee als je doorgereden zou zijn tot het eindpunt in Nice. Daarbij zou je ook nog eens het landschap onderweg gemist hebben en dat zou ronduit zonde geweest zijn. Het station is een bouwput met een aantal perrons buiten dienst, maar vooruit. Ik heb in grote steden in deze contreien weinig te zoeken in het donker. Van bijna iedereen die ik ken hoor ik dat je weg moet blijven uit Marseille en Montpellier en met die ‘info’ in het achterhoofd heb ik besloten om dan maar in een minder grote stad te overnachten, maar los daarvan was verblijven in Toulon niet alleen financieel interessanter, maar ook dienstregelingtechnisch, want als ik in Marseille zou moeten opstappen, zou ik vroeger wakker moeten worden…
Zaterdag 8 april, van de diepe zee naar diep in de bergen
4. Een nieuwe dag. Vanuit mijn kamer heb ik een uitzicht op het treinstation. Treinen zul je er niet duidelijk zien door dat muurtje. Ik kan, ondanks de nabijheid van mijn verblijf, niet zomaar even hier het perron op. Ik zal ervoor een eind om moeten lopen, over een voetgangersbrug richting een parkeerplaats (buiten beeld).
5. Onderweg naar Nice heb je overdag een paar TGV’s en TER’s en als je de TER neemt krijg je hier blijkbaar corail... In de nacht overigens ook, maar... Je weet wel.
6. Om op die manier naar Nice te rijden, vlak langs de zee, is toch wel bijzonder. Zolang je reis niet is terwijl het buiten 35 graden is, moet ik erbij zeggen.
7. Nice Ville, eindpunt.
8. De ‘Train Bleu’ staat hier al een tijdje bij te komen na een lange rit vanuit Parijs.
9. Nice Ville kennen we wel een beetje intussen. Gepropt tussen een verhoogde snelweg en een zootje oudbouw dat zelden de zon te zien krijgt met die snelweg die er pal tegenaan ligt. Verbazingwekkend dat de mensen die daar wonen dat getolereerd hebben indertijd. Hoe dan ook: het is niet alleen het autoverkeer wat de bewoners hier hebben moeten tolereren.
Lang blijf ik niet in Nice, want ik heb een hekel aan grote, drukke Franse steden met een hoge kans op oplichting. Ik dacht toen ik begon met plannen om eens die trein tussen Digne-les-Bains en Nice te gaan doen, maar op dat moment waren er juist werkzaamheden tussen Digne-les-Bains en Saint-André-les-Alps (pdf) waardoor mijn reislust aldaar meteen de goot in dook.
Met een hele vrijgekomen dag is het nieuwe plan geworden om bus 15 te nemen die rijdt tussen Menton (aan de Italiaanse grens) en Sospel (in de bergen), maar die bus rijdt niet bijster vaak (pdf) en hoewel het al een uitdaging op zich is om een goed moment te vinden waarop je die bus kan nemen, wordt het nog ingewikkelder als je in Sospel een trein wilt nemen die ook al niet bijzonder vaak rijdt. Er is op deze zaterdag gelukkig een gunstig ‘reispad’, waarbij het vertrekmoment van de bus en de aansluiting met de trein nog gunstig is. Ik verwacht niet dat er mensen zullen zijn die deze route dagelijks of wekelijks nemen, waardoor vervoerders ook geen rekening gaan houden met zulke aansluitingen.
10. Hoe dan ook: tot mijn bus 15 vertrekt, heb ik iets meer dan twee uur vrij te spenderen en die spendeer ik in het kneuterige Villefranche-sur-Mer, een kalm stadje, ingeklemd in een baai. Het weer is perfect. De trein is wel stervensdruk.
11. In tegenstelling tot de trein zijn de steegjes en straatjes hier prettig kalm, maar ergens is dat niet verwonderlijk. Dit is geen grote stad, het is geen zomer, het is nog ochtend...
12. Ik krijg trek in soep voor een onverklaarbare reden, maar geen enkel restaurant biedt dat aan. Er is wel één restaurantje dat zegt iets te hebben wat er een beetje op lijkt (we hebben het over visfilet in een sausbadje) en ach, hoewel ik zelf niet zo'n visliefhebber ben, laat ik het me in deze contreien met een glas bubbels wel goed smaken. Ik moet er wel een ellenlang telefoongesprek achter me voor tolereren, maar ach. Voor wie het interesseert: Alma Goût Méditerranée.
13. Ik voel me alsof ik een beetje in een Jiskefet sketch zit. Ik eet mijn maaltijd op, maar als er een trein in de verte voorbij komt, altijd even juichen.
14. C'est la belle vie en ik kan me wel inbeelden dat dit de good shit is waar je voor zou werken. Voeg nog wat hipster bekotsenswaardige hashtags toe als #blessed en #privileged en je bent een influencer of zo. Zucht. Ik reis alleen maar met het OV en het is echt de schuld van hen dat ik hier nu twee uur zit te genieten hoor, dit is eigenlijk puur ongemak, dus wat nu bevoorrecht? Ja. Bevoorrecht om überhaupt deze route te kunnen doen met de dienstregeling die er is, zonder stakingen! Wel al spontaan zin gekregen om in het water te duiken? Het water is nog koud, bespaar je de moeite.
15. Na een kleine wandeling, een maaltijd en wat niks doen in Villefranche-sur-Mer, is het tijd om naar Menton te gaan. De trein naar Menton is vertraagd, wat mijn aansluiting van een half uur heel even spannend maakt, maar de wandeling van het treinstation naar het busstation is niet lang. Mijn bus (links) komt op tijd aangereden en de bus is nog best goed beklant.
16, 17. Bus 15 is niet zo bekend, maar je moet je inbeelden dat de bus de berg op rijdt naar een bergdorpje, vanuit een kustplaats, via allerlei haarspeldbochten, langs oude viaducten, zoals hier, het Viaduc du Caramel. Het uitzicht onderweg op de Middellandse Zee is machtig.
18. Onderschat de macht van de ploeterende fietser niet. Wij rijden slaafs achter de fietser aan omdat er geen mogelijkheid is om die in te halen op de veel te krappe wegen met een kans op tegenliggers. Dit is een oorzaak van vertragingen, zal ik maar zeggen.
19. We rijden onder de Col de Castillon in plaats van dat we er overheen gaan. De fietser mag hier hoe dan ook niet komen… Hoe dan ook: nu zie je het apparaatje waarmee je contactloos een ticket kunt kopen voor deze bus. Contant geld wordt nog geaccepteerd.
20. Aangekomen op het busstation van Sospel, eindpunt van de lijn. Hier heb ik de achterkant van de bus gekiekt, om de fietsinstallatie te laten zien.
21. Drie elementen komen terug tijdens deze tocht: bergen, water…
22. …en steegjes. Donkere, warme stegen in oude kernen. Ze zuigen je naar binnen. Wat ga je er vinden? Wat ga je er zoeken? Oude mannetjes, allerlei katten, rondhangende was... Het ademt geschiedenis. Vergankelijkheid. Of toch niet? Is het zo hardnekkig?
23. Tijd om de trein op te zoeken. Het stationsgebouw van Sospel is een markant soort rood en dat ontwerp zal je in deze streek nog wel een paar keer tegenkomen.
24. TER 22992 met bestemming Nice komt aan in Sospel. Deze trein zal hier even moeten wachten op TER 22995 met bestemming Tende, omdat er hier gekruist wordt. De trein naar Nice is niet de enige die op de trein naar Tende wacht: ik zal er mee reizen tot aan Breil-sur-Roya.
25. Tussen Sospel en Breil-sur-Roya heb je een kort gedeelte met rotsformaties als deze, totdat we in de 3.882 meter lange Tunnel du Mont Grazian duiken en bijna meteen het station van Breil-sur-Roya binnenrollen.
26. In Breil-sur-Roya stap ik uit om hier wat te gaan wandelen. De kleur van het stationsgebouw is intussen bekend, maar nu hebben we wat anders interessants in beeld: bus 25 met bestemming Tende. Een midibusje, met een klein motortje voorin, dat wendbaarder is op de krappe bergweggetjes hier dan zo’n touringcar. Later wat meer over die dingen. Soms is er nog wel eens een aansluiting van de trein op deze bus en voor mij zal dat soms best handig worden.
De volgende trein naar Tende gaat pas over drie uur (je begrijpt nu wellicht dat verhaal met bus 15) en ik maak gulzig gebruik van deze toch wel bewust getolereerde ‘pech‘ om het stadje Breil-sur-Roya te verkennen. Het stadje heeft, net zoals de rest van alle dorpen en stadjes in de vallei van de rivier de Roya, een paar jaar geleden een storm gehad die hier huis heeft gehouden met een spoor aan vernieling tot gevolg. Belangrijke infrastructuur ging naar de ratsmodee: bruggen en viaducten zijn weggeslagen en dorpen raakten geïsoleerd omdat er geen toevoer meer mogelijk was. Naast het autoverkeer was er ook maandenlang geen treinverkeer meer mogelijk. Intussen is alles weer begaanbaar, al zullen de automobilisten het nog steeds moeten doen met eenbaanswegen omdat de wegen eerst natuurlijk hersteld zijn tot het strikt noodzakelijke en de rest kan altijd nog.
27. In Breil-sur-Roya vind je nog geregeld sporen terug van de vernieling, langs de rivier, met kades en promenades die (nog) niet hersteld zijn. Het oogt allemaal gehavend. Zelfs Monaco heeft bijgedragen aan het herstel van enkele bruggen hier...
28. Krappe straatjes in bergdorpjes… Breil-sur-Roya ligt opgevouwen in een rivierbocht, ingeklemd tussen rotswand en bergmeer en ook hier tref je krappe straatjes aan met warme kleuren, met een gemoedelijke rust, of soms een enkel spelend kind. Het bestelbusje dat daar in de achtergrond staat is wel opmerkelijk, omdat dat het complete verkeer blokkeert. Niet lang na het maken van deze foto, komen er twee busjes van de Gendarmerie door dit straatje. Ik moest me een weg wurmen tussen die busjes, maar ik denk dat die chauffeurs goed in achteruit rijden zijn, aangezien een uur later dat busje er nog steeds stond en de Gendarmerie niet meer.
29. Met zo veel tijd over en met een beetje mazzel met TER 81324 die vanuit Breil-sur-Roya naar Nice rijdt, kan ik nog een poging wagen om de trein op een beetje degelijke manier vast te leggen. Ik dacht dat ik aan de voet van de Tunnel de Caranca wel een mooi wijds beeld kon krijgen over het stadje en het station, maar er was toch wat veel begroeiing… Zolang de kop in beeld is, kan het er nog wel een beetje mee door.
30, 31. Als je vanaf het station de andere kant op loopt, heb je het Ecomusée du haut pays et des transports, een museum in het teken van het openbaar vervoer in deze streek, met oude treinen en bussen die hier actief waren… Er is online weinig info over te vinden, maar hun Facebook-pagina wordt nog wel bijgehouden. Het is open van mei tot eind september, wat betekent dat ik het moest doen met dit uitzicht.
32. Enfin: terug op het treinstation. Hier hebben we TER 22996 staan die de één na laatste trein van de dag naar Nice zal gaan worden.
33. Met nog een uur te gaan heb ik plaatsgenomen in de ‘Buffet de la Gare’, een betere keuze dan een uur lang naar een stilstaande, ogenschijnlijk zinloos ronkende AGC te gaan staan kijken die pas een uur later als TER 81328 naar Nice zou gaan vertrekken. Ik kon eten ruiken in het buffet, maar het leek niet alsof er eten gemaakt werd. Ik heb maar voor een biertje geopteerd. Ik kom binnen in een ruimte waar hardop Mozart gespeeld wordt, maar zodra er een wisseling van het personeel plaatsvindt, maakt Mozart plaats voor metal. Je verzint het niet.
34. Na een paar slokken is het tijd om klaar te gaan staan voor de trein die me naar mijn verblijf in St-Dalmas-de-Tende zal brengen. Het betreft de R 22964 die vanuit Ventimiglia zal gaan eindigen in Cuneo. De trein is er zo een als deze op de voorgrond: een Trenitalia Minuetto. Opeens geen AGC dus, omdat alle treinen op deze route worden uitgevoerd door de Italianen… Op de achtergrond zie je de trein die daar zogezegd al een uur aan het ronken is.
35. St-Dalmas-de-Tende, de dag komt ten einde.
36, 37. Eten, een piche rode wijn. Slapen. Mijn verblijf is in een voormalig klooster (Le Prieuré), waar het personeel (deels?) bestaat uit mensen met een verstandelijke beperking. Bij het verblijf kun je avondeten krijgen dat in een soort van gymzaal opgediend wordt. Het eten is er simpel, goed en voedzaam. Met simpel bedoel ik dat je het evengoed zelf hebt kunnen maken met een beperkte (no pun intended) hoeveelheid ingrediënten. Je moet hier wel geduld hebben en goed opletten bij het afrekenen om te voorkomen dat dingen dubbel worden afgerekend. Het helpt je behoorlijk als je Frans spreekt.
Nog even voor degenen die zoeken naar dienstregelingen van deze Ligne des Merveilles: dit zijn de treinen van de SNCF (pdf), want de SNCF toont in hun dienstregeling-pdf niet de treinen van Trenitalia die rijden tussen Breil-sur-Roya en Tende (maar weer wel bussen van lijn 25...). Voor de treinen van Trenitalia die ook tussen 'Tende' en 'Breil' rijden, veel plezier met het uitdokteren van dit grote boekwerk over regionale treinen in Liguria (pdf, groot bestand, en dit hier durven ze zelfs de 'light'-versie te noemen). Spoiler: het is op pagina 152.
Zondag 9 april, hoe reproduceer je een wallpaper?
38. De volgende dag moet ik vroeg op, want om 08:07 gaat de eerste trein naar Ventimiglia, om daarna acht uur geen trein meer te zien die naar Ventimiglia gaat. Er zijn nog wel een paar treinen tussendoor die naar Nice gaan, maar die vertrekken pas in de middag. Het stationsgebouw is enorm en dat is niet zonder reden: Tende en La Brigue lagen vroeger in Italië en dit station was op het moment van openen in 1928 een grensstation. Omdat het staatshoofd op dat moment ene Benito Mussolini was, moest dit stationsgebouw er majestueus uitzien en daar werd hoogstpersoonlijk op toegezien door il Duce. Lang heeft dit gebouw niet dienst gedaan als grensstation, omdat na 1947 deze streek Frans is geworden. Sindsdien is dit gebouw niet meer in gebruik en is alles vervallen. Er zijn wel plannen om dit gebouw om te bouwen tot hotel of iets dergelijks, een beetje zoals wat in Canfranc in Spanje gebeurt, denk ik...
39. Ik moet zeggen dat die treinen tussen Cuneo en Ventimiglia best wel druk waren. Het hele stuk waarop de trein door Frankrijk rijdt, door alle keerlussen en uitzichten, was de trein vol met locals die ook echt naar Ventimiglia toe moesten. De treinen rijden niet vaak, maar zelfs dan is bijna iedere plek bezet. Ik heb onderweg ook niet bijster veel foto’s kunnen maken, maar dit deel van de route verschilt niet wezenlijk van Breil - Tende. Hier ben ik intussen aangekomen op station Ventimiglia en ik ga de trein nemen naar Sanremo. Als ik naar Nice had gewild, had ik een overstap van minder dan nul minuten kunnen halen, omdat de politie nogal graag deze treinen controleert op illegalen, waardoor de treinen naar Frankrijk vertraging oplopen. Die vertraging wordt vaak wel ingehaald op station Menton Garavan, waar de trein vijf minuten oponthoud heeft om de Franse politie ook even te laten snuffelen.
40. Het duurt niet lang, dit uitzicht, maar je hebt het wel even tot de tunnel die leidt naar het nieuwe station van Sanremo.
41. Midden in die tunnel heb je dan twee perrons die het station van Sanremo moeten voorstellen. De vroegere route, die vlak langs de kustlijn liep, was waarschijnlijk te traag en een bottleneck met enkelsporige segmenten. Vandaag de dag is de route van de voormalige spoorlijn, net als bij dat stuk tussen Gemona en Tarvisio, een fietspad. Beetje treurig wel dat je vandaag de dag nog steeds geen intercitydiensten hebt tussen Gemona en Nice, zoals je die vroeger wel had met Thello.
42. De tunnel zit zo diep in de grond dat je dit hele pokkeneind moet lopen om buiten te komen. Het duurt tenminste vier minuten voordat je in de stationshal bent. Aan de perronkant is niks te beleven en mobiel bereik heb je er ook niet.
43. Je hebt er wel wat rolpaden om de verplaatsing wat op te vlotten, maar ze werkten niet allemaal.
44. Eenmaal buiten: hallo, betonnen brutalistische bunker!
45. Men had in Italië een bijzondere smaak in bouwstijlen rond 2000, getuige dit station en de stations die zijn aangelegd aan de nieuwe lijn tussen Gemona del Friuli en Tarvisio Boscoverde.
46. Detailbeeld.
47, 48. Even ter vergelijking: hier hebben we de plek van het voormalige treinstation. De stationsborden en de perrons zijn er nog steeds…
49. Dan de stad zelf: ik kende Sanremo van de wielerklassieker, al valt het nog wel mee hoeveel fietsen je er aantreft of over dat wielrennen, maar ik heb er niet specifiek naar gezocht. Ook weet ik tot de dag van vandaag nog steeds niet waarom de naam van dit oord als Sanremo wordt geschreven en niet als San Remo, wat mij veel logischer lijkt.
50 - 52. Sanremo heeft een oude stadskern die veel weg heeft van die van Venetië, behalve dat dit gebouwd is op een heuvel en dat hier veel minder toeristen zijn. Je hoort het water hier stromen door de pijpleidingen die overal en nergens zijn aangelegd. Langs smalle steegjes klimmen en afdalen... Je wilt hier wel even een tijdje verdwalen in de rust, zonder die drukte van de auto's die de oude kern omsingeld.
53. Na een beklimming kan dit uitzicht me wel smaken. Nu zijn we nog bij de Middellandse Zee, maar dat zal snel veranderen...
54. Als er een citadel is… dan ben ik er vaak ook wel.
55. Terug op het treinstation zie ik dat het treinverkeer naar Ventimiglia naar de getver is. Vertragingen van een uur…
56. Ik probeerde nog met de intercity mee te gaan die als eerste zou komen, maar de conducteur was onverbiddelijk: ik had geen reservering en of het maar één halte was (zoals nu) of tien, ik had geen reservering met mijn Interrail-pass en dus kon ik niet aan boord. Zucht. Dan maar een andere trein klikken die uit de richting van Ventimiglia kwam.
57. Na een uur niks doen in die tunnel kwam er dan uiteindelijk wel een trein aan waarmee ik in Ventimiglia raakte. Tijd om daar over te stappen op de eerste de beste TER naar Nice, die gereden werd met deze Z 26580 in Principauté de Monaco-livrei, links in beeld. De trein rechts is de intercity waar me de toegang toe geweigerd werd. Qua interieur verschillen ze niet met reguliere blauwe dubbeldekkers uit deze serie.
Tijdens het wachten in Sanremo op de eerstvolgende trein naar Ventimiglia heb ik iets verontrustends ontdekt. Op de vertrekschermen van Trenitalia op het perron staat vermeld dat er gestaakt wordt op 11 april in Frankrijk en schijnbaar weten zij meer dan de SNCF zelf, omdat men bij SNCF niets van een staking afweet op die dag. Terwijl ik dat verifieer, zie ik dat er hoe dan ook wordt gestaakt op 13 april en dat is zorgwekkend. Tegen 11 en 12 april zou ik in Italië zijn (waardoor die zogenaamde staking op 11 april me niet veel boeit), maar op 13 april zou ik een lange route door Frankrijk afleggen met erg weinig treinen en erg weinig speling. Ik zou gaan van Modane, via Chambéry en Gap naar Briançon, maar als er gestaakt wordt en één trein valt uit... dan zou ik wel eens niet eens meer in Briançon kunnen komen. Ik heb rekening gehouden met zulke stakingen die ik op het moment van boeken nog niet heb kunnen weten en dus heb ik de flexibiliteit om voor deze dagen de rijrichting compleet om te gooien. Nu zou ik gaan van Briançon naar Modane via Gap en Chambéry, maar zelfs dat zou ik later nog wijzigen. Het betekent dat ik op 13 april in de regio van Briançon blijf en pas de dag erna die genoemde route ga doen, wanneer er hopelijk niet door gestaakt wordt.
58. Ik kras even een plan bij elkaar in de trein naar Nice, op een velletje papier dat ik nog ergens vond in mijn tas… Ik vind zoiets op papier toch een stuk prettiger te doen dan op een telefoon.
59. Tussendoor even een kijkje naar buiten. Daar in de verte ligt Monaco.
In Nice stap ik over op de TER naar Tende, om ook maar de lijn af te vinken tussen Nice en Sospel. De eerste helft is het verstedelijkte deel en de tweede helft is het in toenemende mate heuvelachtig en later bergachtig landschap met tunnels en her en der wat dorpjes. Intussen is mijn telefoon wel een keer gecrasht.
60. In Breil-sur-Roya stap ik uit en tref ik bus 25 nog aan die - net als de trein - naar Tende toe gaat. Ik wil aan het einde van deze dag nog naar het bergdorp Saorge toe en bus 25 brengt je daar naartoe. Je kunt met de trein naar station Fontan-Saorge toe rijden, maar daar heb je dan weer nèt geen aansluiting op bus 25 naar Saorge zelf, wat een beetje treurig is, maar op het station ervoor, Breil-sur-Roya, bestaat die aansluiting weer wel. Zo zal ik dus van station naar station toe moeten in het soort midibusje dat jullie ook al op foto 26 gezien hebben. Net zoals met lijn 15 moet je met bus 25 maar net weten wanneer die bus rijdt (pdf), want vooral in het weekend kan je lang wachten als je niet uitkijkt.
61. Ik ben de enige passagier. Stevige Keolis-vibes. Ik weet niet of iemand zich die VDL Berkhof Procity-midibusjes van Connexxion kan herinneren die op enkele stadsdiensten in en rondom Haarlem en Leeuwarden hebben gereden, maar het enige wat daar een beetje mee overeenkomt is de harde ophanging. Het comfort is wel vele malen beter, met deze stoelen, in plaats van harde kutkuipjes.
62. Met een aansluiting van ‘net niet’ bedoel ik ook echt ‘net niet’, met twee minuten. Onderweg naar station Fontan-Saorge halen we de trein nog wel in (boven in beeld)…
63. Je kunt wandelen van station Fontan-Saorge naar Saorge toe, wat voorheen nogal een uitdaging was langs een vaag kronkelpaadje, maar die ene tunnel die je op de plattegrond terugvindt is - in tegenstelling tot die ene tunnel bij Sospel - voor voetgangers toegankelijk. Je kunt natuurlijk ook gewoon, net als ik, de bus nemen…
64. Aankomst in Saorge. De bus duikt na station Fontan-Saorge een bergpas in, keert in Saorge en rijdt weer naar beneden langs het station van Fontan-Saorge (waarbij die halte schijnbaar twee keer wordt aangedaan in de dienstregeling) richting Tende.
65. Kijk toch eens waar ik terecht ben gekomen.
66. Een labyrint aan tunneltjes, steegjes, warme kleuren… Het is wel erg creatief aangelegd allemaal.
67. Alles wat op een heuvel gebouwd is, moet naar beneden en hetzelfde geldt voor kleine stroompjes, waar de katten hier van profiteren.
68. Je moet maar niks laten vallen daar op je balkonnetje.
69. Ik wandel van het dorp bovenop de berg naar beneden, langs allerlei paadjes. Dit beeld hier is jarenlang mijn wallpaper geweest. Dat ik dit nu zo zie in het echt is toch wel bijzonder. Het was eveneens een reden om hier echt eens heen te gaan. Vanop het klooster heb je ook een uitzicht op het dorp, maar dan van hogerop…
70. Bain du Sémite.
71. Op het moment waarop ik beneden in die kloof stond, had ik uitzicht op de spoorlijn en laat ik daar net een passage voorzien hebben van een TER...
72. Tijd om weer naar boven te klimmen, want vanaf die plek kun je maar moeilijk op een andere manier je reis vervolgen. Er is immers geen bushalte hier. Eenmaal boven is het tijd om bij te komen in de vorm van een betaalbare Spritz à vijf euro.
73. Zelfde plek als foto 65, alleen later op de dag en met een trein op dat viaduct linksonder…
74. Zoom ik iets verder in, dan heb je daar de bus die me weer richting Fontan-Saorge zal brengen.
75. Er heerst wat verwarring over de vertrektijden hier. Alle dienstregelingen, inclusief Maps, geven aan dat de bus vertrekt om 19:29, maar dit vage ding met touchscreen geeft aan dat ‘ie om 19:36 komt. De site van Zou geeft geen real-time informatie, maar dit ding wel? Waar haalt dit ding zijn informatie van vandaan?
76. Omstreeks 19:37 komt daar dit andere soort nugget aangereden… andere stoelen, gordijntjes… hetzelfde motorgeluid alsof het een grasmaaier is.
77. Baggerfoto, maar hier eens het station Fontan-Saorge. Je zou hier de trein kunnen nemen naar Cuneo, maar dan had je deze bus niet moeten nemen… Ik zal per bus naar St-Dalmas-de-Tende moeten, maar dat is geen straf, want de bus zet me voor de deur af..
78. Voordeel van aankomen met de bus in plaats van de trein: ik kan nog net aan vanuit mijn kamer de trein naar Cuneo op het viaduct aldaar vastleggen… tot zover gelijk mijn uitzicht.
Maandag 10 april, het Italiëoffensief
79. Het is intussen maandag, maar een echte werkdag is het nog niet. Ik heb in plaats van de trein opnieuw de bus genomen naar Tende, zodat ik nog eens door het dorpje La Brigue kon rijden en ik een parcours kon volgen in Tende zelf.
80. Onder in beeld heb je de kalme rivier Roya, waarvan je kan zien dat die wel iets ruiger is geweest in het verleden. Boven in beeld zie je waar ik naartoe ga wandelen.
81. Een verstopte, kleurrijke kerk.
82, 83. Maak je maar vast klaar om weer te verdwalen in dit gangenstelsel.
84. In Sanremo is me dit opgevallen en hier zie ik het opnieuw: mensen die flessen water tegen hun voordeur zetten. Waarom de mensen hier dat doen? Wel, ze geloven dat katten niet voor hun deur gaan staan zeiken omdat ze zichzelf in de weerspiegeling zien en dat zou ze afschrikken… of dat waar is laat ik in het midden.
85. Nog een uitzicht over Tende dat evengoed mijn wallpaper had kunnen zijn.
86. Onderweg terug naar beneden zoek ik mijn fotopunt op om TER 22987 vanuit Nice vast te leggen op het viaduct in Tende.
87. Op het treinstation van Tende tref ik de trein van foto 86 aan op het perron, vlak voordat die weer terugrijdt als TER 22988 richting Nice. Naast de AGC heb je een trein van Trenitalia, die niet uit Ventimiglia komt.
88. Wat is het wel? Het is een speciale wintertrein die Trenitalia laat pendelen tussen Tende en Limone. Waarom per se vanaf Tende, met al zo weinig treinen? Joost mag het weten… maar ik ga er wel mooi gebruik van maken. Het betreft R 22970.
89. Viévola, de laatste halte in Frankrijk. Hier komen geen treinen van SNCF. Deze stopplaats heeft al een geruime tijd geen betekenis meer.
90. Na een lange tocht door de Tunnel du col de Tende/Traforo ferroviario del Colle di Tenda komen we dan aan in Limone, Italië. Vlak na aankomst komt een regionale trein vanuit Fossano aan. Het is een elektrische trein, voor de verandering.
91. Italië… het is alsof ik er pasgeleden nog was. Behalve… ah ja, ik was er ook echt.
92. In de verte heb je het diesel-minuettootje.
93. Ik heb nog wel even in Limone om Limone zelf een klein beetje te verkennen. Op het eerste gezicht, nadat ik de heuvel ben afgedaald waarop het station staat, moet ik zeggen dat dit er wel leuk uitziet…
94. Ik denk dat dit in de winter, met sneeuw, er erg kneuterig uitziet. En dat voor een stuk Italië waar geen Duits gesproken wordt!
95. Vertrektijden in Limone. In css heet dit display: flex; justify-content: space-between; maar of ik dit nu zo leesbaar vind?
96. Ik ga de bergen verlaten en het vlakke landschap tegemoet. Hier rijden we het station van Cuneo uit, richting het bekende viaduct.
97. De trein eindigt in Fossano en daar moet ik overstappen op een RV naar Turijn om verder te komen.
98. Ik heb tijd over en ik besluit om bij een willekeurige halte uit te stappen. De keuze is gevallen op Savigliano, waar we bussen hebben van de Bus Company, what’s in a name.
99, 100. Savigliano is eigenlijk zo’n verkeerd stadje nog niet…nu toon ik wel alleen één plein, maar ja moet je inbeelden dat de rest van het stadje een soortgelijke vibe heeft.
101. Dorst. Moet gelest worden.
102. Vanaf Savigliano heb je treinen van SFM, het voorstadstreinennetwerk van Turijn. Eigenlijk zijn deze treinen op SFM 7 gewoon dezelfde soort treinen als die tussen Limone en Fossano, behalve dat iemand besloten had om letterlijk alle zonweringen dicht te doen in deze trein.
103. Het is vandaag maandag, maar het is een feestdag vandaag, waardoor alle dienstregelingen hier gedeeld kunnen worden door twee. Mijn verblijf is in None en op een feestdag rijdt slechts eens per twee uur een SFM 2 trein daarnaartoe en daar moet ik het maar mee doen. Ik kan vanuit het zuiden naar Torino Lingotto toe rijden en daar drie kwartier wachten op de eerstvolgende SFM 2, maar ik kan ook de wat meer exotische route volgen door in Moncalieri uit te stappen…
104, 105. …een indruk te krijgen van het stadje Moncalieri…
106. …en te wandelen naar een ander station hier: Moncalieri Sangone. Hier komt SFM 2 ook.
107. Daar heb je het joekel.
108. Ik denk dat een paar computersystemen moeite zullen hebben met deze naam.
Dinsdag 11 april, een Belgisch uitstapje in Turijn
109. Mijn verblijf in None lag nogal ver weg van het treinstation en de hele aanreis naar Torino Porta Susa boeit helemaal niemand. Torino Porta Susa echter… het komt eigenlijk gewoon hierop neer: deze schuur met kelder.
110. Ook dit is Torino Porta Susa, althans, het vroegere stationsgebouw, voordat het station onder de grond verdween.
111. Even aan de overkant heb je de tramhalte en kijk hier: oude beesten!
112. Ik kon een kort ritje niet laten.
113. Echt kort: ik moest na een paar haltes alweer terug.
114. Ik heb bus 11 op de planning staan naar Venaria Reale, een rit van zo’n 40 minuten door de buitenwijken van Turijn in een uitgeleefde bus die in heel veel aspecten uitstraalt: “Ik wil niet meer”.
115. Dit is wat in Turijn heet: een busbaan. Je neemt rails, gooit wat ballast tussen de rails, aan de buitenkant van de rails een laag asfalt en tussen twee sporen in een kleine barrière. Genoeg om er zowel een tram als een bus overheen te kunnen laten rijden.
116. Na een lange rit met ticketproblemen (die moet je online kopen) ben ik dan aangekomen aan het station van Venaria Reale.
117. Voordat we het station in gaan: even een kijkje nemen in het centrum is wel de moeite met het Reggia di Venaria, een voormalig koninklijk paleis, aan de rand van Turijn. Ik had op dat moment geen plan om het ook echt te bezoeken, maar het is wel interessant om alsnog ooit eens te bezoeken, met de enorme buitenplaats.
118. Terug naar het station. Vanaf dit station vertrekken treinen van de lijn SFM A, een voorstadstrein die net effe wat anders is dan alle andere SFM-treinlijnen. Ten eerste: als enige lijn is Interrail niet geldig en moet je losse kaartjes kopen. De automaten op het station zijn buiten dienst, dus voor een retourtje moest ik terecht bij de lokale cafetaria. SFM A begint zijn ritten hier in Venaria Reale, maar die zou eigenlijk zijn ritten moeten beginnen in Torino Dora, maar dat segment van de lijn is al jaren buiten dienst door werkzaamheden. Nu pendelt deze trein een beetje gênant tussen Venaria Reale en Germagnano of Ceres, ten noordwesten.
119. Ik maak een ritje naar het stadje Ciriè, langs het officieuze treinstation van de luchthaven Torino Caselle… en dát met zó’n onhandige trein. Italië!
120. Foto 91 heb ik niet al te lang geleden gezien, maar dit monster met bellen is toch wel next level.
121. Tegen het station aan heb je een veelvoud aan blauwe streekbussen van de Regio Piemonte.
122. Waarom ben ik in godsnaam hier in Ciriè? Wel, ik vernam dat heel wat jaren terug een aantal Belgische klassiekjes verkocht waren aan Italië. Zo lang geleden zelfs, dat ze intussen daar ook al terzijde zijn gezet in de Italiaanse traditie van ‘laten roesten is goedkoper dan slopen’. Ik wist dat ze ooit ingezet waren op SFM A en dan was het zoeken geblazen naar waar die treinen zouden kunnen staan. Street View heeft me goed daarbij geholpen, want kijk eens wat hier staat: twee soorten klassiekjes. Ik heb geen idee wat de nummers van deze stellen zijn (daarvoor zijn ze te sterk overgekalkt), maar enkele verschillen zijn dat de één een zijkant van een ‘golfplaat’ heeft (een ‘Budd’, heet zoiets?) en er zijn oude klasseaanduidingen.
123. De andere kant op bekeken.
Ik had niet echt het idee dat ik hier mocht zijn, maar er was niemand en er waren geen borden die me de toegang ontzegden, dus… Hoe dan ook: ik heb verder weinig in Ciriè te zoeken en dus begeef ik me weer richting Venaria Reale in de eerste de beste trein terug.
124. De Belgische invloeden zijn nog niet ten einde: hier hebben we een loei-oude VanHool-bus die de treinvervangende dienst uitvoert voor SFM A tussen Venaria Reale en… Porta Susa. Welja. Het is een genot om in deze rugpijnopwekkende grafbakken te mogen rondrijden in deze stad met dito kwaliteitswegdek.
Ik spoel even wat door, want anders wordt dit deel te lang. Immers, de stad Turijn kennen jullie denk ik intussen voor de rest wel. Ik heb me er even voor moeten haasten, maar ik ben na dit alles op tijd gekomen voor de SFM 3 met bestemming Bardonecchia die eens per uur rijdt. Ik heb deze trein genomen van Torino Porta Nuova tot aan het stationnetje Meana, een rustig, af- en hooggelegen station tussen Bussoleno en Chiomonte. Iets ten noorden van Meana ligt de naamgever van het HST-station van Turijn: Susa. In Meana komen diverse hogesnelheidstreinen voorbij en sinds Frecciarossa van/naar Parijs mag rijden zijn die treinen hier ook wat vaker actief. Nu volgt een overzicht van wat daar zoal voorbij kwam, maar eerst…
125. …het uitzicht!
126. De sfeer!
127. …de sfeer, ja.
128. TGV 9251 met bestemming Milano Porta Garibaldi.
129. FR 9296, met bestemming Paris Gare de Lyon.
130. Intussen, een uurtje verder, kwam de volgende SFM 3 naar Bardonecchia aan voor een halte hier.
131. Ook de andere kant op kwam op tijd een SFM 3 aan, voor Torino Porta Nuova.
132. TGV 9248 met bestemming Paris Gare de Lyon.
133. Na de derde hogesnelheidstrein vond ik het welletjes geweest en besloot ik om de volgende SFM 3 in Meana niet af te wachten en te gaan wandelen naar Susa, omdat SFM 3 daar, samen met de lijn naar Bardonecchia, samen een quasi-halfuursdienst vormt naar Turijn (de trein uit Susa maakt wat meer haltes onderweg, da’s het verschil).
134. Station Susa, net op tijd voor de volgende trein…
135. De machinist van deze trein vond het niet nodig om verder het spoor op te rijden om de passagiers niet nog verder te laten lopen.
136. De dag komt ten einde op het stationnetje van Bruzolo. Ik heb hier in de buurt wat gegeten (ik verwachtte A en ik kreeg B, niet echt fantastisch of zo, maar het vulde wel) en dan wordt het alweer snel donker, zo tegen negen uur. Het is op het moment van publiceren midden juni en dan moet het tegen elf uur nog helemaal donker worden. Denk daar nog maar eens over na. Mijn verblijf is een stukje de heuvel op en daar kan ik alvast wat verder knutselen aan de planning.
Met deze avondlijke plaat komt het eerste deel van het reisverslag van deze tocht ten einde. In het volgende deel ga ik richting Modane en Briançon en krijg ik te maken met stakingen in Frankrijk en doe ik op de één of andere manier gezellig mee met de stakende mensen aldaar.
Het volgende deel is hier te vinden.
