Voor de heenweg kiezen we een qua timing wel handige vlucht van Dortmund naar Kutaisi/ქუთაისი met WizzAir, voor de terugweg vinden we een redelijke deal met Pegasus vanaf Tbilisi/თბილისი via İstanbul naar Best-Zuid. Vluchten naar Georgië lijken altijd een vertrek- of aankomsttijd op een achterlijk tijdstip te hebben, dus dat is maar gewoon een kwestie van accepteren. Vrij snel na het boeken krijgen we al een mail van Wizz dat de vlucht geannuleerd is en dat we zijn omgeboekt op een vlucht vanaf Köln/Bonn, die stomtoevallig op bijna dezelfde tijd vertrekt. Volgens mij plant Wizz gewoon twee vluchten in om mensen te lokken en weten ze van te voren al dat er in ieder geval één geannuleerd wordt, maar goed Vrijdag 6 oktober vertrekken we om 12:45 met de RE19 vanaf station Arnhem, met een trein die wonderwel gewoon rijdt. We vertrekken zelfs op tijd, maar Duitsland zou Duitsland niet zijn als dat zo zou blijven. We vertrekken dus met +15 uit Emmerich en komen na een geplande omleiding van Oberhausen-Sterkrade naar Düsseldorf uiteindelijk met +20 aan op het lokale Hauptbahnhof. Onze aansluitende ICE naar Köln Messe/Deutz is natuurlijk als enige trein deze week op tijd vertrokken uit Düsseldorf, dus die missen we. Gelukkig hebben we twee uur vertraging ingecalculeerd en heb ik van Wizz al een smsje gehad dat de vlucht anderhalf uur vertraging heeft, dus dit gaat helemaal goedkomen
Düsseldorf Hbf is een teringzooi, de volledige linkerhelft van het grote vertrekscherm in de hal wordt in beslag genomen door treinen die allang weg hadden moeten zijn, aan de rechterkant van het scherm valt de helft uit. Onze volgende optie is de RE6, die rechtstreeks naar Köln/Bonn Flughafen rijdt. Die is echter 20 minuten na de geplande vertrektijd nog steeds niet weg en er is ook geen enkele aankondiging geweest, dus stappen we maar in één of andere vertraagde ICE richting Messe/Deutz. Uiteraard gaat de RE6 dan wel weg, maar die halen we onderweg weer in. Uiteindelijk komen we er wel, totale schade: +50 - het valt eigenlijk nog wel mee. Na een lange rij om de rugzak af te geven, lang wachten op het vertraagde vliegtuig en een zeer moeizame instapprocedure zitten we om half 10 's avonds dan echt in de lucht. Een pleister op de wond is dat je in Köln achter de paspoortcontrole nog voor een redelijk normaal bedrag pils kunt drinken, wat het wachten wel aangenamer maakt Na een half uur vliegen raakt er op rij 8 een man onwel, wat voor de nodige paniek zorgt. Twee passagiers met een medische achtergrond weten de bijna bewusteloze man een klein beetje op te peppen, waarna de dame die achter mij zit out gaat Tegen de tijd dat zij weer wat opgelapt is, gaat het met de man weer slechter. Wij zitten er middenin en hopen vurig dat we gewoon door kunnen blijven vliegen, want als er een ongeplande tussenlanding gemaakt moet worden ben je een stuk verder van huis (of ja, eigenlijk juist niet). Het personeel is al die tijd druk aan het telefoneren. Als na een uur of twee de boel weer wat gekalmeerd is maken we onderling grapjes dat (bijna) out gaan de enige manier is om gratis drinken van Wizzair te krijgen Na een lange vlucht bereiken we om kwart voor 3 's nachts dan toch echt Kutaisi, waar een ellenlange rij voor de paspoortcontrole staat en het ook even duurt voordat de rugzak boven komt drijven. Al met al zijn we om kwart over 4 op onze hotelkamer, na een slopende reis Van de tour die we in Georgië gemaakt hebben, heb ik zoals gebruikelijk een kaartje in elkaar geflanst. We hebben de tijd 50/50 verdeeld over het westen en oosten van het land en uiteindelijk hebben we een heel toffe week gehad. Voor de eerste dagen hebben we een auto gehuurd en gaan we de bergen ten noorden van Kutaisi verkennen. De populairste bergbestemming in Georgië is Svaneti, een regio in het uiterste noord/noordwesten van het land. De bekendste plekken hier zijn Mestia/მესტია en Ushguli/უშგული. Deze zijn echter ook behoorlijk afgelegen, dus daar gaan we niet naartoe. In plaats daarvan kiezen we voor Racha, wat niet zo hoog is als Svaneti, maar ook zeker de moeite waard, lang niet zo toeristisch en relatief dichtbij Kutaisi.
1. Na een korte nacht en een laat ontbijt lopen we een rondje door het centrum van Kutaisi. De rivier staat laag en lijkt meer op een rotslawine.
Rioni river in Kutaisi by Timon91, on Flickr
2. We struinen een rondje door de markthal, buiten treffen we wat interessante architectuur aan.
Soviet architecture in Kutaisi by Timon91, on Flickr
3. Een of ander sovjetmonument.
Soviet monument in Kutaisi by Timon91, on Flickr
Het centrum van Kutaisi is niet onaardig, maar na de lange reis gisteren ben ik er niet rouwig om om de drukke stad te verlaten. We hebben via Localrent een auto gehuurd, die na enige moeilijke communicatie met de verhuurder iets later op de afgesproken plek komt opdagen - ik heb inmiddels een lokale SIM-kaart gescoord. De auto zelf is verder prima en al gauw vecht ik me door een gestage stroom toeterende medewegmisbruikers een weg de stad uit. De eerste stop volgt 10 km buiten Kutaisi, bij het Gelati-klooster.
4. Het is de eerste van vele kerken/kloosters/oud-en-religieus wat we gaan zien de komende week.
Gelati monastery near Kutaisi by Timon91, on Flickr
5. Heuvelachtig is het hier al, dreigend ook.
View from the Gelati monastery near Kutaisi by Timon91, on Flickr
6. Het klooster van buiten, binnen staan er nog meer steigers dus het klooster zelf valt wat tegen.
Gelati monastery near Kutaisi by Timon91, on Flickr
Tijd om verder te rijden. Buiten Kutaisi zijn de wegen al gauw zeer rustig, de kwaliteit is over het algemeen niet slecht en het rijden hier valt me niet tegen. Onze Hyundai Elantra luistert goed en - vandaag niet onbelangrijk - de ruitenwissers doen het goed.
7. Prachtige architectuur in Tkibuli/ტყიბული.
Streetview in Tkibuli by Timon91, on Flickr
8. Verlaten kabelbaanstation bij Nakerala bergpas. Vanaf hier kun je een stukje lopen naar een bergtop met een prachtig uitzicht, maar vandaag zie je vooral wolk.
Abandoned cable car station near Tkibuli by Timon91, on Flickr
9. Sovjetbeton.
Soviet concrete by Timon91, on Flickr
10. Soms valt er een gat tussen de laaghangende wolken en worden Tkibuli en het achtergelegen stuwmeer zichtbaar.
View over Tkibuli by Timon91, on Flickr
11. Wel goed opletten onderweg, behalve deze verscholen weggebruiker lopen er ook regelmatig dieren over de weg - koeien, varkens, honden, kippen....
On the road between Tkibuli and Ambrolauri by Timon91, on Flickr
Om 5 uur bereiken we ons overnachtingsadres in Ambrolauri/ამბროლაური, vanaf hier gaan we de omgeving verkennen. Het is een fijne B&B, maar echte luxe hoef je in deze omgeving niet te verwachten. Stromend water doen ze vandaag ook niet aan, dus dat is even behelpen. Het eten is voortreffelijk en de wijn is werkelijk fantastisch. We spenderen de avond met het drinken van nog meer wijn, want verder is hier echt geen reet te doen
12. Als je na een helse reis met de DB, hellig lange rijen op vliegveld 1, een helse vlucht en nog een hellig lange rij op het vliegveld KUT (zoek de IATA-code van Kutaisi maar eens op) dan eindelijk aan de beurt bent bij de paspoortcontrole, dan krijg je van de politieagent behalve een gestempeld paspoort en een norse blik ook een flesje wijn. Dat is nou eens een leuk welkom
Ik vroeg me al af waarom de twee agenten van de grenspolitie grote dozen met wijn in hun hokje hadden staan Misschien op Schiphol voortaan maar kleine zakjes wiet uitdelen bij de paspoortcontrole? Scheelt een hoop agressieve reizigers die te lang op hun koffer moeten wachten.... 
Present from the Georgian border police by Timon91, on Flickr
Na een koude nacht blijken alle wolken vertrokken te zijn. We willen wat wandelen in de buurt en de Kaukasus beleven en we vragen aan de zeer vriendelijke man van de B&B om wat tips. Rond Nikortsminda/ნიკორწმინდა, waar we gisteren al langsgereden zijn, schijn je goed te kunnen wandelen en voor de middag raadt hij nog een ander dorp aan. Eerst maar naar Nikortsminda dus, dan zien we wel verder.
13. Onze auto voor deze paar dagen.
On the road near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
14. De "ijsgrot" waar we naartoe wandelen valt wat tegen, veel ijs is er niet te vinden.
Ice cave near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
15. Dan maar het tweede pad wat we gevonden hebben, richting een - hoe kan het ook anders - kerkje wat ergens in het dal verscholen ligt.
Walking near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
16. Onderweg komt er nog een riviertje onder de berg tevoorschijn.
River gorge near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
17. Het schattige kerkje aan het einde van de wandeling, het is sereen rustig hier.
Small church near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
18. Honden, overal in Georgië tref je honden. De een is agressief, de ander lief - je weet het van te voren alleen nooit. Dit exemplaar leek geen straathond, maar is wel een heel eind met ons meegelopen. En omdat het beestje behoorlijk fotogeniek was, heeft-ie ook het wereld wijde web gehaald
Dog near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
19. Het wandelpad is af en toe wat "avontuurlijk"
Walking near Nikortsminda by Timon91, on Flickr
20. De kathedraal van Nikortsminda mag er wezen, zelfs voor Georgische begrippen is het een prachtige kerk. Het uitzicht is ook niet verkeerd, de hoge Kaukasus doemt in de verte al op.
Mountains seen from Nikortsminda Cathedral by Timon91, on Flickr
21. De Heilige Geest komt via de hoge raampjes naar binnen.
Nikortsminda Cathedral by Timon91, on Flickr
22. Op weg naar de andere plek die we willen zien passeren we Ambrolauri, onze verblijfsplaats. Geen heel bijzonder oord, maar wel een handige uitvalsbasis.
View over Ambrolauri by Timon91, on Flickr
23. Dít is nou rotondekunst waar je wat aan hebt
Roundabout art, Ambrolauri by Timon91, on Flickr
24. Het dorp wat onze gastheer heeft aangeraden heet Mravaldzali/მრავალძალი, wat aan het einde van een zijweg van de hoofdweg tussen Ambrolauri en Oni/ონი ligt. Deze zijweg is 14 km lang en duurt een half uur om te rijden, maar is met een normale auto nog wel te doen. De meeste zijwegen hier zijn onverhard, maar op de kaart is het verschil soms niet te zien. De uitzichten hier zijn, zo blijkt, fenomenaal. Het kerkje aan het einde van de weg is vooral mooi gelegen, maar verder niet heel speciaal.
View towards the High Caucasus from Mravaldzali church by Timon91, on Flickr
25. Kitschkoets met mooi uitzicht.
Kitsch carriage near Mravaldzali by Timon91, on Flickr
26. Naar links gekeken zie je Ambrolauri nog liggen in de verte. Heel ver daarachter ligt het veel bekendere Ushguli, hemelsbreed zo'n 50 km maar vanaf deze kant alleen met een 4×4 en een gezonde dosis geluk te bereiken.
View towards Ambrolauri and the High Caucasus, Mravaldzali by Timon91, on Flickr
27. We rijden terug naar het dorpje Mravaldzali, parkeren daar de auto en gaan nog wat wandelen. We vinden een heuveltop waar we helemaal alleen van dit onvergetelijke panorama kunnen genieten, het is een zeldzaam heldere dag vandaag. Helemaal links zie je Oni liggen, de hoge bergen op de achtergrond vormen de grens met Rusland, iets rechts de grens met Zuid-Ossetië.
View towards Oni and the High Caucasus, Mravaldzali by Timon91, on Flickr
28. Nog maar een plaatje, omdat het zo mooi is. De hutjes beneden zijn voor toeristen. Ondanks dat dit geen hotspot is binnen Georgië, komt er toch nog wel aardig wat volk hier. Oktober is echter na het seizoen, het was nu behoorlijk rustig.
View towards the High Caucasus, Mravaldzali by Timon91, on Flickr
29. Teruglopend richting Mravaldzali.
Walking near Mravaldzali, Racha by Timon91, on Flickr
30. Mravaldzali zelf mag dan op 1900 meter hoogte liggen met één van de mooiste uitzichten van de Kaukasus, het blijft ook een boerendorp in een voormalige sovjetstaat, dus voorzien van fascinerende tractoren, bizarre standbeelden en primitieve huisjes
Mravaldzali village, Racha by Timon91, on Flickr
Voldaan keren we terug naar Ambrolauri, waar we de avond op dezelfde manier doorbrengen als gisteren met als enige verschil dat er vandaag wél stromend water is. De volgende dag is het weer helemaal omgeslagen, er hangt een dik wolkendek en het regent. We besluiten om niet nog een nacht te blijven, maar om al langzaam terug richting Kutaisi te gaan. Veel heb je hier met dit weer immers toch niet te zoeken. Via een andere weg rijden we terug, onderweg willen we nog wat proberen te bezoeken.
31. De pilaren van Sairme liggen niet ver van de weg af, ondanks de regen besluiten we er toch maar heen te lopen. Het is uitgestorven en behalve een matig betrouwbare zwerfhond zien we niemand. Hier de pilaren, de wandeling erheen voegt eigenlijk maar weinig toe - zeker in dit weer.
Sairme Pillars in Racha by Timon91, on Flickr
32. Uitzicht iets verderop, net voorbij Tsageri/ცაგერი.
View over Orbeli, Racha by Timon91, on Flickr
33. De Grot van Prometheus is wereldberoemd in Georgië en uitstekend voor een regendag als vandaag. Je moet met een verplichte tour mee, je loopt ongeveer 1,5 km door de grot heen en wordt vanaf de uitgang met de busje weer teruggebracht naar het bezoekerscentrum. Onze gids is een zeer ongeïnteresseerde jongedame, die vooral wil opschieten en nauwelijks tijd biedt om dit natuurwonder te wonderen. Ze vertelt heel weinig en doet de tour in het Engels en het Russisch. Beetje jammer dat je eigenlijk geen verschil tussen de twee talen hoort
De grot zelf is majestueus en maakt een hoop goed.
Prometheus Cave near Kutaisi by Timon91, on Flickr
Na het bezoek aan de grot rijden we een paar kilometer verder, naar Tskaltubo/წყალტუბო. Dit is een semi-voormalig spa-resort, in de sovjettijd waren hier tientallen sanatoria. Door de onafhankelijkheid en de oorlogen die hier nadien gevoerd zijn, is dit allemaal vergeten en vervallen. De eens zo trotse sanatoria staan er verloren bij en dit is hét walhalla voor urbexers in Georgië. Het tij lijkt wel te keren: enkele sanatoria zijn gekocht door investeerders en zijn inmiddels afgezet met hekken, sommige worden al verbouwd. Over een paar jaar zal het er vermoedelijk heel anders bij liggen, maar voor nu is het een buitengewoon fascinerende plek om te zijn. We hebben een hotel geboekt in het centrum van Tskaltubo, wat verder echt een ontzettend gaar oord blijkt te zijn.
34. Het regent, het regent en vanaf de pannetjes giet het water zo je kraag in als je niet uitkijkt. Hier een sfeerimpressie van de middag hier
In de markthal vinden we met wat rondvragen en met veel moeite zowaar een restaurant, wat we zonder hulp écht niet gevonden hadden Het eten smaakt goed en kost maar heel weinig (5 euro voor een volledige maaltijd met drinken, voor twee personen...). Gezien het weer doen we verder niet veel, al is dit wel een mooi moment om de trip voor de komende dagen uit te stippelen. 
Rainy day in Tskaltubo by Timon91, on Flickr
35. Tegen het vallen van de avond wordt het iets droger en doen we een poging om wat van de sanatoria te zien. De eerste die we tegenkomen is "Sanatorium Tbilisi", wat inmiddels verbouwd wordt. Niet overal staan hekken en achterom vinden we een ingang.
Sanatorium Tbilisi, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
36. Binnen en aan de voorzijde kun je zien dat er al verbouwd wordt, wie weet wordt deze plek ooit weer in ere hersteld!
Sanatorium Tbilisi, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
Na aangevallen te zijn door een agressieve hond lopen we gauw verder, maar het is al te donker om nog veel te zien dus keren we weer terug naar ons hotel.
37. Uitzicht vanuit onze kamer, rechts de markthal met het verrassende restaurant op de bovenverdieping.
Downtown Tskaltubo by Timon91, on Flickr
38. We hebben de ochtend nog om Tskaltubo verder te bekijken, omdat de afstanden hier best groot zijn gaan we met de auto. Hier zijn we bij Sanatorium Metallurgist, één van de bekendste. We proberen achterom naar binnen te gaan, maar worden teruggeroepen. Het blijkt een dame te zijn die hier woont, in dit sanatorium wonen al 30 (!) jaar vluchtelingen uit Abchazië die nooit elders gehuisvest zijn. Ze is verder heel vriendelijk, legt wat uit over het gebouw en voor een klein bedrag mogen we binnen rondstruinen.
Sanatorium Metallurgist, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
39. De theaterzaal binnen.
Sanatorium Metallurgist, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
40. Fascinerend om hier rond te kunnen lopen.
Sanatorium Metallurgist, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
41. Ik ben benieuwd of dit ooit weer kan bruisen zoals vroeger. Zelfs Stalin kwam vroeger in Tskaltubo om te kuren en te mijmeren over de volgende deportaties.
Sanatorium Metallurgist, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
42. Het interieur ademt één en al vergane glorie uit.
Sanatorium Metallurgist, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
43. Een klein stukje verderop ligt Sanatorium Medea, wat helemaal verlaten is. Ook hier kijken we nog even rond. Ook hier honden, maar deze puppies doen nog niet zoveel kwaad.
Medea sanatorium, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
44. Het heeft wel een beetje Pripyat-vibes, dat Tskaltubo.
Medea sanatorium, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
45. Staand op de balustrade die je op foto 43 ziet.
Medea sanatorium, Tskaltubo by Timon91, on Flickr
Met de auto rijden we terug naar Kutaisi, wat slechts 10 km verderop ligt. We tanken de auto vol voor €1,15 de liter en rijden naar het station, waar we met de verhuurder hebben afgesproken. Stipt op tijd komt hij opdagen, de auto retourneren gaat moeiteloos. Al met al was Localrent best een aanrader! Vanaf hier gaan we met de trein verder naar Tbilisi. Kutaisi, de tweede stad van het land, heeft een vrij bijzondere ligging aan het spoor. De hoofdader van Georgië, van Tbilisi naar de kust, loopt namelijk een kilometer of 10 onder Kutaisi door en komt niet langs de stad. Het station van Rioni/რიონი ligt wel aan deze lijn en hier stoppen de dagtreinen van Poti/ფოთი ('s ochtends) en Zugdidi/ზუგდიდი ('s avonds). De moderne en snelle treinen van Batumi/ბათუმი naar Tbilisi stoppen hier dan juist weer niet. Daarnaast is er één trein per dag die vanuit Kutaisi naar Tbilisi rijdt en dat is de trein die we gaan nemen. Via de website van TKT kun je vrij eenvoudig online tickets kopen, voor het astronomische bedrag van 9 lari p.p. (ca. €3,50) krijgen we 5 uur ferrovieel genot. De tickets hebben we gisteren tijdens de regenachtige middag geboekt, er was nog plek genoeg. Betalen met een MasterCard lukte, al waren er twee pogingen voor nodig.
46. Onze trein op het station van Kutaisi I (er is ook nog een Kutaisi II aan de overkant van de rivier, maar dat wordt niet meer bediend). Een locomotief met één heel rijtuig, toe maar.
Train to Tbilisi at Kutaisi I train station by Timon91, on Flickr
47. De andere kant op gekeken, het spoor loopt niet verder.
Kutaisi I train station by Timon91, on Flickr
48. Het station aan de straatzijde. Redelijk verlaten, er zijn een paar treinen per dag maar het is duidelijk dat de meeste mensen naar Tbilisi met de bus reizen. Bij een supermarkt iets verderop scoren we proviand voor de treinreis.
Kutaisi I train station by Timon91, on Flickr
49. Stipt op trein vertrekken we vanuit Kutaisi. Sterker nog, op het moment dat de trein zich in beweging zet, hebben we al langer op tijd gereden in Georgië dan in Duitsland deze reis
De eerste 10 km naar Rioni gaan heel langzaam, de rit duurt bijna 25 minuten. In Rioni worden we aan de trein vanuit Ozurgeti/ოზურგეთი naar Tbilisi gehangen. Tegelijk komen we aan in Rioni.
Train Ozurgeti-Tbilisi entering Rioni station by Timon91, on Flickr
50. Na een rangeeractie die niet uitblonk in subtiliteit rijden we verder. Bij de tussenstops mag je absoluut niet de trein, de provodnitsa is er een van de oude stempel. De default modus van praten is oorverdovend schreeuwen, een blik haar kant op wordt met een boze blik beantwoord
Raampjes kunnen niet open, maar vanuit het toiletraam weet ik enkele plaatjes te maken met m'n telefoon. De rit loopt deels door een dal en is landschappelijk best aardig!
View from the train between Kutaisi and Khashuri by Timon91, on Flickr
51. In Khashuri/ხაშური staan we wat langer stil, ik mag na enig bedelen zowaar even de trein uit. De camera mag ABSOLUUT niet mee, maar met een telefoon foto's maken is dan weer helemaal prima. Sovjetlogica?
Train from Ozurgeti and Kutaisi I to Tbilisi at Khashuri train station by Timon91, on Flickr
52. Naar voren gekeken. Er wordt hier een extra rijtuig aan de trein gehangen, alleen dat gaat niet zo makkelijk dus hier lopen we wat vertraging op. Overigens hadden we geluk met onze plaatsen, we zaten mooi aan het raam. Als de eerste poging om kaartjes te kopen gelukt was, hadden we een rij naar voren gezeten hadden we juist géén raam gehad
Train from Ozurgeti and Kutaisi I to Tbilisi at Khashuri train station by Timon91, on Flickr
53. Mooie fabrieken onderweg.
View from the train Kutaisi I-Tbilisi near Gori by Timon91, on Flickr
54. Het interieur van ons rijtuig nadat we met 20 minuten vertraging in Tbilisi aangekomen zijn en het rijtuig leeggestroomd is. Voor 5½ uur was het best prima zitten, alleen voor net aan 200 km is het niet bijster snel. Ondanks dat is het qua gemiddelde snelheid maar net iets langzamer dan de heenreis van Arnhem naar Köln/Bonn Flughafen, want die 179 km gingen in 4:15 uur
Train Kutaisi I-Tbilisi interior by Timon91, on Flickr
55. De spoorzijde van het treinstation van Tbilisi is verder niet heel gezellig en heeft iets weg van station Breda na 40 jaar verwaarlozing, pardon, beheer, door de DB
Tbilisi train station by Timon91, on Flickr
Met de metro gaan we naar ons hotel. Ons plan was oorspronkelijk om morgen door te reizen naar de wijnregio Kakheti, maar we zijn het steeds verplaatsen eigenlijk wel een beetje beu. In plaats daarvan besluiten we 4 nachten in Tbilisi te blijven en een dagtrip naar Kakheti te gaan maken. Eerst maar een dagje relaxen, want dat hebben we wel verdiend.
56. Tbilisi staat bekend om de zwavelbaden en dat willen we wel proberen. 's Avonds heb ik telefonisch een bad gereserveerd voor de volgende ochtend, wat redelijk eenvoudig gaat. De zwavelbaden liggen allemaal bij elkaar in de buurt.
Sulphur baths, Abano, Tbilisi by Timon91, on Flickr
57. Je hebt een heet en een koud bad, het is de bedoeling dat je de hele tijd een beetje heen en weer gaat. Tussendoor komt er nog iemand langs voor een scrub en na een uurtje kom je er weer als herboren uit
Bath at Gulo's Bathhouse by Timon91, on Flickr
58. Tbilisi zit vol met prachtige binnenplaatsen, ons hotel zit ook aan zo'n hofje. Onze kamer is overigens ingericht als boomhut
Typical courtyard in Tbilisi by Timon91, on Flickr
's Middags besluiten we om naar Mstkheta/ხაშური te gaan, de oude hoofdstad van Georgië. Vanaf busstation Didube, wat zelfs voor Georgische begrippen echt een ontzettende chaos is, is dit een half uurtje met de marshrutka. Stel je een paar duizend marktkraampjes, zeecontainers, kleedjes en handelaren voor, stort hier een paar ton Chinese meuk over uit, laat er een wervelwind overheen gaan, parkeer er een stuk of honderd touringcars en iets van 500 marshrutkas tussen, bouw er een metrohalte naast en dan heb je ongeveer Didube te pakken
Ook als je er geen bus hoeft te hebben is het erg de moeite van een bezoek waard 59. In Mstkheta eten we eerst iets, daarna lopen we verder. Het klooster is het hart van de stad, maar zo rond een uur of 3 begint het al langzamer wat rustiger te worden.
Svetitskhoveli Cathedral, Mtskheta by Timon91, on Flickr
60. Iets hoger ligt het klooster van Jvari, wat je vanuit Mtskheta steeds goed kunt zien. Om er te komen heb je een eigen auto of een taxi nodig, maar veel kost dat niet. Het uitzicht op Mtskheta is prachtig, alleen is de wind hier bitterkoud.
View over Mtskheta from Jvari Monastery by Timon91, on Flickr
61. Het klooster van Jvari.
Jvari Monastery by Timon91, on Flickr
62. Terug in Mtskheta, kijkend richting Jvari.
Jvari Monastery seen from Mtskheta by Timon91, on Flickr
Met enige moeite vinden we de marshrutka terug naar Tbilisi, waar we 's avonds lekker dineren en als alternatief voor de vele wijn voor een biertje terechtkomen in een bar die voor en door Russen wordt uitgebaat. Er hangt en wat vreemde atmosfeer en we voelen ons noch welkom, noch ongewenst. De paar andere bezoekers zijn al behoorlijk ver heen, maar heel veel last hebben we niet van ze.
De volgende dag is het tijd voor onze dagtrip naar de wijnregio, Kakheti. Tbilisi is een prima uitvalsbasis voor dagexcursies, die je op elke toeristische straathoek wel kunt boeken. Over het algemeen kosten ze niet veel en een beetje korting heb je er gauw bijgeluld. Voor een hele dag naar Kakheti met een Sprinter-busje, inclusief gids en enkele proeverijen (waaronder een uitgebreide wijnproeverij) zijn we p.p. 50 lari kwijt.
63. Nadat we ons de stad uitgevochten hebben beginnen we met een proeverij van verschillende soorten churchkhela (fonetisch: tsjoertsjchela), een traditionele lekkernij gemaakt van druivensap en walnoten. Er zijn vele varianten van en het wordt ook wel de "Georgische snickers" genoemd. We hebben het al een paar keer gegeten deze vakantie maar deze churchkhela is toch wel uitzonderlijk lekker. Behalve proeven kun je het - uiteraard - hier ook kopen, maar in tegenstelling tot wat we verwacht hadden is dat ook echt de moeite waard.
Churchkhela, Georgian Snickers by Timon91, on Flickr
64. Volgende stop: Georgisch brood. Zo vers uit de oven echt fantastisch, maar dat is het wel op meer plekken op de wereld
Making Georgian bread by Timon91, on Flickr
65. Het verste punt van de dagtrip is Sighnaghi/სიღნაღი, een schattig stadje op een heuvel in Kakheti. Het oorspronkelijke plan was om hier twee nachten naartoe te gaan en dan een dagtrip langs verschillende wijngaarden te maken, maar ondanks dat we dat gemist hebben, hebben we er geen spijt van dat we in Tbilisi gebleven zijn. Hier het uitzicht richting de hoge Kaukasus bij het klooster van Bodbe, alleen nu in wolken gehuld.
High Caucasus in the clouds near Sighnaghi by Timon91, on Flickr
66. De TikTok-pandemie heeft helaas ook in Georgië vele slachtoffers gemaakt.
Influencers at Bodbe's Convent by Timon91, on Flickr
67. Een gloednieuwe kerk bij het stokoude klooster.
Bodbe's St. Nino's Convent Cathedral by Timon91, on Flickr
68. Uitzicht richting Sighnaghi.
View over Sighnaghi by Timon91, on Flickr
69. Het stadje heeft een leuk centrum waar we even kunnen rondstruinen, maar er lijken hier vooral dagjesmensen te zijn. Ik hoorde van een kennis die hier iets eerder dan wij was, dat het 's avonds al compleet uitgestorven was en veel restaurants al dicht waren voor de winter.
View over Sighnaghi by Timon91, on Flickr
70. De stadsmuur van Sighnaghi kun je deels belopen, hier zie je de muur aan de andere kant van het dalletje lopen.
Sighnaghi city wall by Timon91, on Flickr
71. Op de terugweg richting Tbilisi volgt nog een uitgebreide wijnproeverij, die echt de moeite is. Veel uitleg en veel wijn. Het restaurant bij het wijnhuis is de plek waar we lunchen, wat natuurlijk niet inbegrepen is bij de excursie
Gelukkig zeggen ze dat wel van te voren, het eten is best prima en we kletsen gezellig met twee Denen tijdens het eten. 
Wine bottles in Kakheti by Timon91, on Flickr
72. Ook chacha komt aan bod hier. Chacha is een drank die gestookt wordt van druivenpulp die overblijft na het maken van wijn, het lijkt wel een beetje op grappa. Sterk is het ook en qua smaak... het is niet voor iedereen weggelegd
Making chacha by Timon91, on Flickr
73. 's Avonds na terugkomst in Tbilisi bij de Metekhi-brug. Ondanks de schemering zijn er genoeg futuristische (of absurdistische) creaties uit het tijdperk Saakashvili te zien
Sunset at the Metekhi bridge, Tbilisi by Timon91, on Flickr
74. Russen, ze zijn hier in groten getale. Het valt echt wel op dat je veel, maar dan ook echt veel meer Russisch hoort dan vier jaar geleden. Tegelijkertijd worden er twee grote stukken van Georgië de-facto bezet door Rusland en verplaatst Rusland de grenspaaltjes in de hoge bergen zo nu en dan een paar meter - geen grap. Georgië zit in een behoorlijke spagaat, want hoe graag ze ook bij de EU en de NAVO zouden willen, hun langste grens delen ze nog altijd met de Grote Boze Bovenbuur. Veel Russen zijn de mobilisatie ontvlucht naar Georgië vanwege het welkome visumbeleid - net als Nederlanders mogen Russen een jaar lang visumvrij in Georgië verblijven. Enorm welkom zijn ze echter niet, want door de instroom zijn de huizenprijzen in met name Tbilisi flink gestegen. De grens sluiten voor Russen is dan ook weer geen optie, want dat schiet Rusland ook weer in het verkeerde keelgat. Rusland heeft de jonge mannen nodig als kanonnenvoer, maar is de échte tegenstanders van het regime uiteraard liever kwijt dan rijk. Er zijn veel verwijzingen naar de oorlog te zien hier, met name in de vorm van Oekraïense vlaggen en dit soort graffiti. Echter is de boodschap verre van eenduidig: er zijn vaak teksten te zien als "Russia is not a terrorist state", waarbij het "not" er overduidelijk later en door iemand anders bij is gezet. Ook hier is duidelijk het nodige aangepast en het geeft mijns inziens goed weer hoe de sfeer in Georgië op dit moment is.
Russians (not) welcome, Tbilisi by Timon91, on Flickr
Terug naar het toeristische deel: Tbilisi is een uitgestrekte stad, gelegen in een dal. Vanuit de stad loop je zo de heuvels in en zeg nou zelf, waar kun je nou vanuit je hotel in het centrum van een grote stad gaan bergwandelen?
75. Dat is namelijk wat we gaan doen op onze laatste dag hier. Eerst door het oude centrum de heuvel op richting het Narikala-fort, waar het bovenstation van de kabelbaan ligt. Hier kijken we over het oude centrum richting het noorden, linksboven op de heuvel staat de monstrueuze TV-toren waar we naartoe gaan lopen.
View over downtown Tbilisi by Timon91, on Flickr
76. Het Narikala-fort met op de achtergrond de rivier en een aantal Saakashvili-bouwsels.
Narikala fortress, Tbilisi by Timon91, on Flickr
77. Hier vlakbij tref je ook het standbeeld van Moeder Georgië, Kartlis Deda. In de linkerhand een glas wijn voor degenen die als vriend komen, rechts een zwaard voor wie als vijand komt. Vanuit het centrum kun je steeds de voorkant te zien, het monument is vooral bedoeld om van die kant te bekijken
Kartlis Deda (Mother Georgia) statue seen from the back by Timon91, on Flickr
78. Waar het bij het fort nog redelijk druk was, is het een paar honderd meter verder vrijwel uitgestorven. Tot de TV-toren komen we niemand meer tegen. We lopen over een verhard, pad waarin alle hoogteverschil met traptreden overbrugt wordt. Dit loopt eigenlijk heel irritant, dus als we een stukje de keuze hebben opteren we maar voor het bospad in plaats van de eindeloze traptreden
Walking from Narikala fortress to Mtatsminda by Timon91, on Flickr
79. De TV-toren ligt op de berg Mtatsminda, waar je ook met een funiculair kunt komen. De afgelopen twee bezoeken heb ik daar steeds gebruik van gemaakt, nu ben ik voor het eerst helemaal komen lopen. Het is een mooie wandeling en het uitzicht is prachtig. Hier kijken we ingezoomd richting het Vrijheidsplein en het oude centrum.
View over downtown Tbilisi from Mtatsminda by Timon91, on Flickr
80. De Adzjarische khachapuri mag niet ontbreken. Deze goddelijke caloriebom is zeer welkom tijdens een lange wandeling. Thuis maak ik het ook wel eens, maar hier is het toch echt een stuk beter
Adjarian khachapuri by Timon91, on Flickr
81. Op Mtatsminda ligt verder een bijna uitgestorven pretpark, we lopen weer verder. De TV-toren ziet er vanaf beneden al buitenaards uit, van dichtbij is het vooral goed te zien dat een likje verf niet zou misstaan
Mtatsminda TV-tower by Timon91, on Flickr
82. Iets verderop komen we een paar oude funiculairtreintjes tegen, die bij wijze van archivering maar naast het wandelpad gedumpt zijn.
Abandoned Mtatsminda cable car by Timon91, on Flickr
83. Het heeft wel iets magisch, zo in de heuvels boven de stad lopen. Buiten Narikala en Mtatsminda kom je echt niemand tegen en de uitzichten zijn vrijwel continu adembenemend. Af en toe is het wel stevig klimmen, maar het is het echt waard. Hier kijken we terug richting Mtatsminda. De TV-toren en het reuzenrad zijn duidelijk zichtbaar en ook de zelfmoordachtbaan die ik in 2013 (zie foto 48) heb geprobeerd doet het nog steeds en is hier te zien. In de verte rechtsboven is het vliegveld te zien.
View over Tbilisi and Mtatsminda by Timon91, on Flickr
84. Vanaf hier lopen we langs een andere heuvelrug verder en hebben we steeds uitzicht richting het noorden. Tbilisi is behoorlijk langgerekt en heeft zich logischerwijs uitgestrekt in de richtingen waar het het makkelijkste bouwen is. In de verte is een hoge besneeuwde bergtop te zien.
View over northern Tbilisi by Timon91, on Flickr
85. Ingezoomd op de vele flats die hier staan. Het uitzicht is fascinerend, het is heel leuk om naar de vele verschillende type gebouwen te kijken, die allemaal kris-kras door elkaar gebouwd zijn: oud, sovjet, vervallen, gloednieuw, saai modern, apocalyptisch, kitscherig, luxueus... Het is er allemaal.
Close-up of Tbilisi's apartment blocks by Timon91, on Flickr
86. We zijn bijna bij het eindpunt van onze wandeling: het schildpaddenmeer. Linksonder is het meertje al te zien, dus nog maar één keer het prachtige uitzicht.
View over Tbilisi and Turtle Lake by Timon91, on Flickr
87. Na een welverdiend biertje aan het meer, waarvan ik geen idee heb hoe het aan z'n naam komt - schildpadden heb ik in ieder geval niet gezien - gaan we met de kabelbaan weer naar beneden. Mijn OV-chipkaart uit Tbilisi, die ik in 2013 gekocht hebt, werkte in 2019 nog en heeft ook nu weer dienst gedaan. Met deze "MetroMoney" kaart kun je ook in de kabelbanen reizen, een ritje kost 1 lari. Alleen de funiculair van Mtatsminda doet dan weer niet mee, daar moet je een andere chipkaart voor halen
Met deze sovjetkabelbaan gaan we weer naar beneden, het is een spannend maar leuk ritje 
Turtle lake cable car by Timon91, on Flickr
Moe van het vele lopen nemen we een Bolt-taxi terug naar het hotel, waar we even bijkomen en dan voor de laatste keer de stad in gaan om wat te eten.
88. Na het eten poog ik nog een artistieke foto te nemen op een brug over de Kura. In ieder geval is de vlek die op de lens zat en op de laatste 12 foto's te zien is, hier onzichtbaar
Kura river by night, Tbilisi by Timon91, on Flickr
Om de vakantie af te sluiten willen we nog een wijntje drinken, maar komen daarvoor net op een verkeerde plek uit. Het is iets te "touristy" en de serveerster is dermate amicaal dat het echt strontvervelend is. De Kindzmarauli-wijn, die halfzoet hoort te zijn, lijkt meer op met suikerwater aangelengde Château de Migraine
Lekker goedkoop, trappen ze vast wel in Nu doen we niet gauw moeilijk in een restaurant of café, maar dit was wel heel erg. We hebben gevraagd of we de fles mochten zien, maar dat "kon niet", want het was "home made". Juist ja, wel "home made", maar dan in de eigen keuken in elkaar gefabriekt In Georgië kun je flinke problemen krijgen als je met wijn rotzooit, dus toen we echt moeilijk begonnen te doen en daarover begonnen werd de "wijn" gauw weer meegenomen en zijn we vertrokken. Niet heel veel verder hebben we wel een toffe plek gevonden en daar de vakantie in stijl afgesloten Georgische wijn is niet om mee te sollen, anders krijg je het met Moeder Georgië aan de stok! 
De volgende ochtend is het vroeg op, want onze vlucht gaat om 7:30 al. Gezien de eerdere ervaringen deze reis met vliegvelden willen we twee uur van te voren op het vliegveld zijn, dus de wekker staat om 4:30. Het gaat alleen allemaal wat sneller dan verwacht, want binnen een minuut hebben we een Bolt-taxi te pakken die met 140 door de stad scheurt en ons om 5:05 op het vliegveld dumpt. Bij Pegasus zijn 4 balies open zonder reizigers, dus om 5:10 zitten we ingecheckt en wel aan de koffie met een "fuck we hadden nog een uur op bed kunnen liggen"-gedachte
De vlucht naar İstanbul is rustig, ruim op tijd en heerlijk relaxed. Het vliegveld Sabiha Gökçen voelt als een mierenhoop, maar de meeste vluchten gaan wel op tijd weg. Zo ook onze vlucht naar Eindhoven, dus heel lang hebben we niet op het vliegveld hoeven vertoeven. Wel lang genoeg om de Turkse inflatie te aanschouwen In 2019 was 2 lira nog ongeveer 1 lari, maar inmiddels zijn dat er bijna 11. Ik schrok me de tyfus toen ik voor twee koffie en wat ontbijt opeens 665 lira moest betalen, maar dat bleek gelukkig maar 23 euro te zijn Op tijd landen we in Eindhoven, waar de rij voor de paspoortcontrole enorm lang duurt, maar we daardoor niet lang op de bagage hoeven te wachten. Met een bus door de troosteloosheid van de Hellport, trein naar Arnhem en dan met de trolleybus terug naar Presikhaaf. Ondanks de terugreis met twee vluchten, was het van deur tot deur wel sneller dan de heenreis Het was ontzettend tof om weer terug in Georgië te zijn, ik heb mijn vriendin ook met het virus aangestoken en we gaan zeker nog een keer terug. Het is een prachtig land in een fascinerende regio waar altijd wel iets gaande is - meestal niet in positieve zin. Het land heeft sinds mijn eerste bezoek 10 jaar geleden behoorlijk ontwikkeld, het heeft zich echt op de kaart gezet als vakantiebestemming en het resultaat mag er wezen. Ik hoop dat het land de ergste excessen van massatoerisme bespaard blijft, het is natuurlijk altijd een risico dat het doorslaat. Ik kijk met een goed gevoel op deze vakantie terug en ik hoop dat ik jullie heb kunnen overtuigen het land ook eens te bezoeken - mocht je dat nog niet gedaan hebben
Rest mij nog jullie te bedanken voor het meelezen, ik hoor graag wat jullie ervan vonden! 
