Ardan on Tour #10: (Oud) spoor rond Winterswijk
Geplaatst: za 23 jun 2012, 15:31
Ik was even een midweekje bij moeders in Winterswijk. Plaats met een schitterende omgeving waar ik toch al geruime tijd niet meer fatsoenlijk gefietst heb, dus daar werd het hoog tijd voor.
Even een stukje theorie voor wie er niet mee bekend is: Winterswijk was ten tijde van het interbellum één van de grootste spoorwegknooppunten van Nederland. Qua tonnage goederenverkeer ging er bij Winterswijk meer de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar, goederentreinen waren soms meer dan een kilometer lang. Er waren twee stations, het gebouw van de NWS was het hoofdstation en lag aan de lijnen naar Zutphen-Apeldoorn-Amsterdam, Bocholt-Wesel en Borken-Dorsten-Gelsenkirchen. De GOLS had de lokaallijnen naar Zevenaar en Neede. De GOLS is in 1936 failliet gegaan en de lijnen werden omgeleid naar het hoofdstation, vandaar ook de rare bochtenpartij die nu nog steeds bestaat als je van Winterswijk richting Arnhem gaat. Het stationsgebouw uit 1908 staat er nog steeds, maar het hele voormalig emplacement van de GOLS, inclusief losstraat, is vorig jaar opgebroken en er is een nieuwe middelbare school verrezen met een tunnel onder de huidige sporen. Van het ooit zo grote station Winterswijk, met in totaal 32 sporen, is nu niet zo gek veel meer over... maar als je goed kijkt zie je toch nog heel veel terug!
Woensdag ben ik naar Borken gefietst, via Südlohn en Ramsdorf.
Vlak over de grens deze typische landelijk Duitse bushalte aan de L572 Oeding-Vreden.
In Winterswijk is het landschap al lekker aan het glooien, maar hoe verder je gaat, hoe 'erger' het wordt. Hier bij het natuurgebied Die Berge, kijkend richting Ramsdorf.
Door de bossen heen fietsend kwam ik uit op de Dülmener Weg. Dan steek je eerst de voormalige spoorlijn Borken-Ramsdorf-Gescher-Coesfeld over, die inmiddels opgebroken is. Wél staan er nog wat seinen bij de overweg. Enkele honderden meters verder kruis je de enige spoorlijn die Borken nog heeft, van Borken via Dorsten naar Essen. Eigenlijk kun je dus zeggen dat de complete, ooit zo ongelofelijk belangrijke verbinding Amsterdam-Winterswijk-Roergebied nog helemaal bestaat, op een stukje van amper 17 km na.
Hier boog ook de net genoemde lijn naar Coesfeld linksaf en maakt dan een grote boog. Drie jaar geleden lag het spoor er nog.
En de andere kant op kijkend zien we dit..
Even een paar minuten op de trein gewacht en op de plaat gezet, die overwegbomen vallen zonder enige waarschuwing als licht of bel dicht. Gauw doorgereden naar het station.
De reden dat het perron zo breed is is dat er vroeger, waar nu boompjes staan, nog een spoor lag. Ook was er een tunnel die de diverse perrons met elkaar verbond. Borken was ook een knooppunt, behalve naar Winterswijk, Coesfeld en Dorsten kon je ook nog naar Bocholt en naar Ahaus.
Het station wordt opgeknapt, dus er is een tijdelijk perron gebouwd direct ten zuiden van het huidige.
Die opknapbeurt is ook wel nodig.
Nog even een stukje de lijn Borken-Bocholt gevolgd op de terugweg naar Winterswijk. Het is nu een fietspad.
De laatste trein tussen Winterswijk en Burlo reed in 1979. Burlo-Borken is in 1995 stilgelegd. Toch staat er even ten noorden van Burlo nog altijd een bordje 'HALT für Zugfahrten' in de bedding..
Ik had beloofd om 17 uur thuis te zijn, dus ik had geen tijd meer om bij het Nonneven te kijken. Een mooi gebied waar een stuk van het spoor nog ligt. Ook zijn alle wachterswoningen aan de Nederlandse zijde nog steeds aanwezig.
Donderdag ben ik in de buurt gebleven, ik heb gefietst en gewandeld in het gebied 'Driemark' aan de zuidkant van Winterswijk. Er staat een steenfabriek, die enkele groeven heeft gegraven waar ook een smalspoorlijntje ligt. De fabriek had twee stoomlocjes in eigen bezit en een zooitje kiepwagentjes om de keileem van de groeven naar de fabriek te vervoeren. Ook zijn er twee voormalige vuilstorten die nu uitzichtheuvels zijn, hoewel één ervan nogal verwilderd is. Een prachtig, avontuurlijk gebiedje dus, waar je 30 meter omhoog de heuvels op kan én 30 meter omlaag de groeve in. Er zijn twee groeves waarvan er één toegankelijk is, behalve in de zomer wanneer er heel veel beplanting is waar niet door te ploegen valt. De natuur gaat er zijn gang. De andere groeve is volgelopen met regenwater. Dit meer noemen we 'The Blue Pool', naar een gelijknamig meertje in Zuid-Engeland waar mijn moeder en ik zijn geweest, waar hetzelfde aan de hand is. Doordat het regenwater is en door de bijzondere bodemsamenstelling heeft het meer telkens een andere kleur, afhankelijk van of je er vanaf de heuvel op kijkt of er naast staat, én afhankelijk van het weer.
Maar we hadden het over het smalspoorlijntje, volgens de topografische kaart aangegeven als tramlijn zelfs. Het laatste treintje reed in 2005, tegenwoordig gaat het vervoer per vrachtwagen.
Dit is overigens iets anders dan de beroemde Steengroeve in Ratum, waar je op gezette dagen zélf 30 meter naar beneden kunt en in de groeve mag gaan hakken en zoeken naar bodemschatten. Winterswijk is een paradijs voor geologen en bodemkundigen. Er worden vaak fossielen, haaientanden en bijzondere gesteenten gevonden. Pyriet heet ook wel 'Winterswijks goud'. Daar zijn twee groeven, waarvan er één is afgesloten en een bijzonder natuurgebied is geworden. Het doet on-Nederlands aan.
Genoeg geneuzel. Treintje bij het Rommelgebergte.
Vrijdag ben ik naar Bocholt gepeddeld.
Typische bushalte van de Stadtbus Bocholt.
En aangekomen op het station. Ik dacht dat de NWB hier inmiddels reed, maar nee hoor, nog steeds een BR628.
Voormalige tunnel. Ook Bocholt is een knooppunt geweest, je kon naar Winterswijk, Borken, Wesel en Empel-Rees. Laatstgenoemde lijn is tot industrieterrein Schlavenhorst als stamlijn nog aanwezig en in gebruik. En de lijn naar Wesel natuurlijk.
End of the line, vroeger liep dit door naar Winterswijk en Rhede. Die lijnen splitsten zich ter hoogte van het Bocholter Stadtwald.
Het huidige station ligt iets noordelijk van het oorspronkelijke. Het originele stationsgebouw uit 1903, met zijn markante torentjes, is nu in gebruik als bibliotheek.
Ook het goederenperron ligt er nog.
Blik over het voormalige emplacement met seinhuis vanaf de eerste overweg (helaas daaraan geen bordjes, bij Borken wel maar die kreeg ik niet op de foto door de beplanting) Op sommige oudere kaarten staat hier een station aangegeven, Bocholt Süd?
Even zuidelijk van de overweg takt de lijn naar Schlavenhorst af.
Onderweg naar Winterswijk nog even een busje op de halte Lutzowstraße..
En het laatste stukje spoor dat nog over is van Winterswijk-Bocholt, ter hoogte van het Bocholter Stadtwald. Winterswijk-Barlo is in 1931 opgeheven en daarna nog sporadisch gebruikt. Barlo-Bocholt in 1994. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilden de Duitsers de lijn nog herleggen vanaf Winterswijk, en een stuk werd ook weer gebouwd. Er stond een munitietrein op station Winterswijk, maar die hebben ze op een gegeven moment over de Bocholtse baan in een bos gezet in verband met overkomende vliegtuigen van de geallieerden. De trein is toch geraakt en ontploft, en nog tot in de jaren '70 is er munitie gevonden in de landerijen eromheen.
Nagenoeg de hele lijn is af te fietsen van station Winterswijk tot station Bocholt, alleen bij de grens moet je een klein stukje van het traject af. Aan de Nederlandse zijde is het een mooie boslaan.
Bruggetje over de Stuwbeek.
De lijn is beveiligd door wachtposten, ook wel 'Bude' genoemd. Hier werden de passerende treinen aangemeld bij de volgende post en afgemeld bij de vorige. Aan de Nederlandse kant staan ze er bijna allemaal nog. Nummer 1 was het Winterswijkse seinhuis aan de Wooldseweg die er inmiddels niet meer staat. Nummer 2 staat aan de De Slingeweg, 3 aan de Meester Brouwerlaan, nummer 4 aan de Holthuisweg.
Nummer 5 stond in Woold-dorp. De overwegen waren niet beveiligd, maar de overweg van post 5 wel. De wachter luidde dan eerst een bel waarna hij de overweg sloot. De post is gesloopt, maar het huis er schuin tegenover houdt de herinnering levend: het heet 'ni-je boede vie-ve'. Nummer 6 was de laatste in Nederland en staat halverwege de Slagboomweg en de Holdersweg.
Hope you liked it :)
Even een stukje theorie voor wie er niet mee bekend is: Winterswijk was ten tijde van het interbellum één van de grootste spoorwegknooppunten van Nederland. Qua tonnage goederenverkeer ging er bij Winterswijk meer de grens over dan alle andere Duitse grensovergangen bij elkaar, goederentreinen waren soms meer dan een kilometer lang. Er waren twee stations, het gebouw van de NWS was het hoofdstation en lag aan de lijnen naar Zutphen-Apeldoorn-Amsterdam, Bocholt-Wesel en Borken-Dorsten-Gelsenkirchen. De GOLS had de lokaallijnen naar Zevenaar en Neede. De GOLS is in 1936 failliet gegaan en de lijnen werden omgeleid naar het hoofdstation, vandaar ook de rare bochtenpartij die nu nog steeds bestaat als je van Winterswijk richting Arnhem gaat. Het stationsgebouw uit 1908 staat er nog steeds, maar het hele voormalig emplacement van de GOLS, inclusief losstraat, is vorig jaar opgebroken en er is een nieuwe middelbare school verrezen met een tunnel onder de huidige sporen. Van het ooit zo grote station Winterswijk, met in totaal 32 sporen, is nu niet zo gek veel meer over... maar als je goed kijkt zie je toch nog heel veel terug!
Woensdag ben ik naar Borken gefietst, via Südlohn en Ramsdorf.
Vlak over de grens deze typische landelijk Duitse bushalte aan de L572 Oeding-Vreden.
In Winterswijk is het landschap al lekker aan het glooien, maar hoe verder je gaat, hoe 'erger' het wordt. Hier bij het natuurgebied Die Berge, kijkend richting Ramsdorf.
Door de bossen heen fietsend kwam ik uit op de Dülmener Weg. Dan steek je eerst de voormalige spoorlijn Borken-Ramsdorf-Gescher-Coesfeld over, die inmiddels opgebroken is. Wél staan er nog wat seinen bij de overweg. Enkele honderden meters verder kruis je de enige spoorlijn die Borken nog heeft, van Borken via Dorsten naar Essen. Eigenlijk kun je dus zeggen dat de complete, ooit zo ongelofelijk belangrijke verbinding Amsterdam-Winterswijk-Roergebied nog helemaal bestaat, op een stukje van amper 17 km na.
Hier boog ook de net genoemde lijn naar Coesfeld linksaf en maakt dan een grote boog. Drie jaar geleden lag het spoor er nog.
En de andere kant op kijkend zien we dit..
Even een paar minuten op de trein gewacht en op de plaat gezet, die overwegbomen vallen zonder enige waarschuwing als licht of bel dicht. Gauw doorgereden naar het station.
De reden dat het perron zo breed is is dat er vroeger, waar nu boompjes staan, nog een spoor lag. Ook was er een tunnel die de diverse perrons met elkaar verbond. Borken was ook een knooppunt, behalve naar Winterswijk, Coesfeld en Dorsten kon je ook nog naar Bocholt en naar Ahaus.
Het station wordt opgeknapt, dus er is een tijdelijk perron gebouwd direct ten zuiden van het huidige.
Die opknapbeurt is ook wel nodig.
Nog even een stukje de lijn Borken-Bocholt gevolgd op de terugweg naar Winterswijk. Het is nu een fietspad.
De laatste trein tussen Winterswijk en Burlo reed in 1979. Burlo-Borken is in 1995 stilgelegd. Toch staat er even ten noorden van Burlo nog altijd een bordje 'HALT für Zugfahrten' in de bedding..
Ik had beloofd om 17 uur thuis te zijn, dus ik had geen tijd meer om bij het Nonneven te kijken. Een mooi gebied waar een stuk van het spoor nog ligt. Ook zijn alle wachterswoningen aan de Nederlandse zijde nog steeds aanwezig.
Donderdag ben ik in de buurt gebleven, ik heb gefietst en gewandeld in het gebied 'Driemark' aan de zuidkant van Winterswijk. Er staat een steenfabriek, die enkele groeven heeft gegraven waar ook een smalspoorlijntje ligt. De fabriek had twee stoomlocjes in eigen bezit en een zooitje kiepwagentjes om de keileem van de groeven naar de fabriek te vervoeren. Ook zijn er twee voormalige vuilstorten die nu uitzichtheuvels zijn, hoewel één ervan nogal verwilderd is. Een prachtig, avontuurlijk gebiedje dus, waar je 30 meter omhoog de heuvels op kan én 30 meter omlaag de groeve in. Er zijn twee groeves waarvan er één toegankelijk is, behalve in de zomer wanneer er heel veel beplanting is waar niet door te ploegen valt. De natuur gaat er zijn gang. De andere groeve is volgelopen met regenwater. Dit meer noemen we 'The Blue Pool', naar een gelijknamig meertje in Zuid-Engeland waar mijn moeder en ik zijn geweest, waar hetzelfde aan de hand is. Doordat het regenwater is en door de bijzondere bodemsamenstelling heeft het meer telkens een andere kleur, afhankelijk van of je er vanaf de heuvel op kijkt of er naast staat, én afhankelijk van het weer.
Maar we hadden het over het smalspoorlijntje, volgens de topografische kaart aangegeven als tramlijn zelfs. Het laatste treintje reed in 2005, tegenwoordig gaat het vervoer per vrachtwagen.
Dit is overigens iets anders dan de beroemde Steengroeve in Ratum, waar je op gezette dagen zélf 30 meter naar beneden kunt en in de groeve mag gaan hakken en zoeken naar bodemschatten. Winterswijk is een paradijs voor geologen en bodemkundigen. Er worden vaak fossielen, haaientanden en bijzondere gesteenten gevonden. Pyriet heet ook wel 'Winterswijks goud'. Daar zijn twee groeven, waarvan er één is afgesloten en een bijzonder natuurgebied is geworden. Het doet on-Nederlands aan.
Genoeg geneuzel. Treintje bij het Rommelgebergte.
Vrijdag ben ik naar Bocholt gepeddeld.
Typische bushalte van de Stadtbus Bocholt.
En aangekomen op het station. Ik dacht dat de NWB hier inmiddels reed, maar nee hoor, nog steeds een BR628.
Voormalige tunnel. Ook Bocholt is een knooppunt geweest, je kon naar Winterswijk, Borken, Wesel en Empel-Rees. Laatstgenoemde lijn is tot industrieterrein Schlavenhorst als stamlijn nog aanwezig en in gebruik. En de lijn naar Wesel natuurlijk.
End of the line, vroeger liep dit door naar Winterswijk en Rhede. Die lijnen splitsten zich ter hoogte van het Bocholter Stadtwald.
Het huidige station ligt iets noordelijk van het oorspronkelijke. Het originele stationsgebouw uit 1903, met zijn markante torentjes, is nu in gebruik als bibliotheek.
Ook het goederenperron ligt er nog.
Blik over het voormalige emplacement met seinhuis vanaf de eerste overweg (helaas daaraan geen bordjes, bij Borken wel maar die kreeg ik niet op de foto door de beplanting) Op sommige oudere kaarten staat hier een station aangegeven, Bocholt Süd?
Even zuidelijk van de overweg takt de lijn naar Schlavenhorst af.
Onderweg naar Winterswijk nog even een busje op de halte Lutzowstraße..
En het laatste stukje spoor dat nog over is van Winterswijk-Bocholt, ter hoogte van het Bocholter Stadtwald. Winterswijk-Barlo is in 1931 opgeheven en daarna nog sporadisch gebruikt. Barlo-Bocholt in 1994. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilden de Duitsers de lijn nog herleggen vanaf Winterswijk, en een stuk werd ook weer gebouwd. Er stond een munitietrein op station Winterswijk, maar die hebben ze op een gegeven moment over de Bocholtse baan in een bos gezet in verband met overkomende vliegtuigen van de geallieerden. De trein is toch geraakt en ontploft, en nog tot in de jaren '70 is er munitie gevonden in de landerijen eromheen.
Nagenoeg de hele lijn is af te fietsen van station Winterswijk tot station Bocholt, alleen bij de grens moet je een klein stukje van het traject af. Aan de Nederlandse zijde is het een mooie boslaan.
Bruggetje over de Stuwbeek.
De lijn is beveiligd door wachtposten, ook wel 'Bude' genoemd. Hier werden de passerende treinen aangemeld bij de volgende post en afgemeld bij de vorige. Aan de Nederlandse kant staan ze er bijna allemaal nog. Nummer 1 was het Winterswijkse seinhuis aan de Wooldseweg die er inmiddels niet meer staat. Nummer 2 staat aan de De Slingeweg, 3 aan de Meester Brouwerlaan, nummer 4 aan de Holthuisweg.
Nummer 5 stond in Woold-dorp. De overwegen waren niet beveiligd, maar de overweg van post 5 wel. De wachter luidde dan eerst een bel waarna hij de overweg sloot. De post is gesloopt, maar het huis er schuin tegenover houdt de herinnering levend: het heet 'ni-je boede vie-ve'. Nummer 6 was de laatste in Nederland en staat halverwege de Slagboomweg en de Holdersweg.
Hope you liked it :)
.