Nadat mijn filmpje op de Facebookpagina van NS is gepubliceerd, kwamen er vele reacties los van mensen die het hadden gezien. Er waren veel mensen die het interessant vonden en enthousiast waren, maar er was ook een groep mensen die het niet kon laten te klagen dat ze de conducteur veel te weinig zien. In de trein hoor ik dat ook regelmatig en vraag ik me vaak af waarom ik dat moet horen. Ik kom toch door de trein? Ik ben er nu toch? Tegen mij moet je dan toch niet klagen, maar tegen de collega die je niet hebt gezien? Vaak hebben reizigers ook helemaal niet door wat je allemaal tegen kunt komen als conducteur. En dan verdedig ik niet de “collega’s” die kennelijk niet door de trein gaan, maar wel mezelf. Met deze columns probeer ik iedereen te laten zien wat ik allemaal meemaak, want dat is meer dan ik op kan schrijven.
Met een Zwolse collega vertrek ik uit Lelystad met de Intercity naar Vlissingen. We hebben twee dubbeldekkers bij ons en we besluiten eerst het achterste treinstel te controleren. Al snel kom ik iemand tegen die geen kaartje heeft. Ik schrijf hem een kaartje naar Amsterdam uit. Met de collega controleer ik vervolgens het voorste treinstel, waar we prompt drie verschillende personen tegenkomen zonder kaartje. Ik tref de eerste, op het balkon. Mijn collega helpt me door het opzoeken van de juiste prijs. Iets verderop komt mijn collega de tweede tegen. Aangezien we ondertussen bijna bij Amsterdam zijn en ik de trein graag helemaal gecontroleerd wil hebben, loop ik zachtjes aan door, ondertussen mijn collega in de gaten houdend voor het geval de reiziger ineens rare dingen gaat doen. Als ik in het voorste rijtuig terecht kom en de trap op loop, zie ik dat er iemand op het voorste balkon staat te loeren of er een conducteur aankomt. Als hij mij in het oog krijgt, loopt hij snel naar de benedenverdieping. Nu ben ik ook niet van gisteren, dus ik loop rustig terug de trap af en vang de meneer die mij probeert te ontlopen op. Ik vraag hem naar zijn kaartje. “Dat heb ik niet.” Nee, dat dacht ik al, je liep zo mooi voor me weg... Terwijl ik deze man een kaartje sta te schrijven, komt mijn collega achter me aan. Hij controleert de beneden- en bovenverdieping en dan heb ik de man net zijn kaartje afgegeven. Als ik hem vraag naar een verklaring, begint hij licht agressief te doen. “Dat had je daarnet moeten vragen!” Nee, jij had gewoon een kaartje moeten kopen of naar me toe moeten komen, in plaats van voor me uit te wandelen. “Daar heb ik zo’n hekel aan, he,” zegt mijn collega daarop. “Die van daarnet ook, een beetje beginnen te zuigen of dat ik me nu superieur voel.” Ik kan er altijd wel om lachen, van die mensen die vinden dat de hele wereld van hen is, maar als je ze er dan op wijst dat ze iets doen wat niet mag of niet goed is, dan worden ze agressief. Alles om hun eigen handelen maar weer recht te breien.
Ik neem afscheid van mijn collega en vervolg mijn dienst. Ik mag twee keer heen en weer naar Zandvoort. ’s Zomers is dat wel een leuk slagje, maar dan hebben wij die meestal niet (dan doen de Amsterdammers die liever zelf). Nu is het guur en mag ik er naartoe in het donker. Ik begin meteen in Amsterdam met controleren. Wat voor weer het ook is, er zitten altijd toeristen in die naar Zandvoort gaan. Omdat ze daar een hotelkamer of huisje hebben geboekt en een dagje Amsterdam hebben gedaan. Maar er zit ook een oudere mevrouw op het balkon, die me heel gericht naar ‘een uitstel’ vraagt. Die weet dus precies hoe het werkt. Ik schrijf haar een kaartje naar Halfweg-Zwanenburg, waarna ze mij ervoor bedankt. Zo kan het dus ook.
In Zandvoort zelf komt er een man naar me toe. Er zijn problemen met zijn bankpas en hij heeft met het nummer gebeld op de automaat om te vragen wat hij nu moet doen. De Servicecentrale heeft hem naar mij verwezen, waarop ik voor hem een Uitstel van Betaling schrijf. Ook dan zit er een wettelijke verhoging van 35 euro op de totaalprijs, maar omdat hij zich vooraf gemeld heeft, zal hij een acceptgiro ontvangen voor de normale ritprijs die hij bij de automaat ook zou hebben betaald. De man bedankt me en we vertrekken richting Amsterdam. Het is een rustige rit; het is zondagavond en het weer weerhoudt de meeste mensen ervan om het huis uit te gaan.
Vervolgens ga ik nog een keer naar Zandvoort en ik begin wederom in Amsterdam met controleren. Nog voor Sloterdijk kom ik bij twee jonge Fransmannen. Als ik ze om hun kaartje vraag, kijken ze me schuldbewust aan. Die hebben ze niet. Dus maak ik ze er allebei een. Als ik ze vraag waar ze naartoe gaan, is het antwoord Sloterdijk. Da’s een mooi duur ritje dan. En eerlijk gezegd snap ik dat nooit zo; als ik naar het buitenland ga, dan zorg ik er voor dat ik alles op orde heb. Maar dat schijnt voor deze jongens anders in elkaar te zitten. Met een kaartje van 37,20 op zak stappen ze in Sloterdijk uit. De rest van de rit verloopt rustig.
In Zandvoort loop ik langs de trein om alles voor de terugweg gereed te maken. Op het perron vind ik een persoonlijke chipkaart. Ik controleer de inhoud en zie dat de kaart net ervoor is ingecheckt. Ik steek hem in mijn borstzak; ik ga geheid zo direct iemand tegenkomen die zijn chipkaart niet kan vinden. En inderdaad... De jongen begint met zoeken en zegt dan, nog voor ik de kaart heb kunnen pakken: “Ik snap het niet, hij moet in deze zak zitten!” Als ik de kaart vervolgens uit mijn borstzak pak en hem naar zijn naam vraag, kijkt hij me met grote ogen aan. Waar ik die kaart vandaan haal? Lachend neemt hij hem aan: “Bedankt!”
Als we Haarlem uit zijn, kom ik nog een meneer tegen die niet de moeite heeft genomen een kaartje te kopen, dus ook hem schrijf ik er een uit. En zo heb ik in een dienst acht personen getroffen die zonder geldig vervoerbewijs met de trein wilden. Een daarvan die zich netjes gemeld heeft en zich nergens zorgen over hoeft te maken, drie daarvan die me bedankten, een met een grote mond en de rest die simpelweg niet blij met me was.
Ik vertrek vanuit Den Haag met een sprinter naar Utrecht. Ik begin mijn controleronde in de eerste klas. De eerste reiziger die ik wil controleren is een man met een Jaarkaart. Dat zijn de oude, uitstervende kaarten waarop een einddatum en een foto staan. Wat veel reizigers niet weten, is dat de datum die op die kaarten prijkt helemaal niets over de inhoud zegt. Alleen als ik de kaart scan met mijn Railpocket, weet ik zeker of er een geldig product op de kaart staat. Er is niet altijd tijd voor om die kaarten te scannen, maar over het algemeen scan ik ze wel. Daar is deze meneer kennelijk niet van gediend, want als ik de kaart aan wil nemen om hem te scannen, trekt hij die terug. Ik maak de man duidelijk dat ik de kaart even wil scannen. “Dan wil ik dat u zich eerst legitimeert.” Eh, okay? Op verzoek legitimeer ik mij als buitengewoon opsporingsambtenaar. Dat is iets dat je altijd aan een conducteur mag vragen, maar wat gelukkig maar weinig gebeurt; het kost tijd en is over het algemeen vrij zinloos. Maar het mag, dus ik legitimeer mij. Vervolgens vraagt de man naar een ander pasje. Dan raakt mijn geduld op. ‘Meneer, ik heb ik mij gelegitimeerd als buitengewoon opsporingsambtenaar en ik vorder nu de inzage van uw vervoerbewijs,’ zeg ik hem. Dan geeft hij zijn kaart alsnog. Vervolgens vraag ik hem wat nu precies het probleem is. “Nou, als u mij niet vertrouwt, dan vertrouw ik u ook niet,” zegt hij. Met opgetrokken wenkbrauwen kijk ik hem aan. “Iedereen kan wel zo’n pak aantrekken,” voegt hij er aan toe. Dan schiet ik in de lach. Deze man kan het niet hebben dat ik zijn kaart uit wil lezen, waar mijn collega’s dat kennelijk niet zo vaak doen, of nog nooit bij deze meneer hebben gedaan. Vervolgens vindt hij dat hij mij de les moet lezen door te zeggen dat ik mijn collega’s maar moet vertellen dat ze beter hun werk moeten doen. Niet dat ik me daar wat van aantrek, maar toch. Als ik de enige andere reiziger in de eerste klas controleer, zegt die man: “Wat een rare meneer!” Ik haal mijn schouders op en zeg dat die er voor de afwisseling ook moeten zijn. “Ja, dat zal best, maar ik ga toch ergens anders zitten.” En vervolgens staat hij op en loopt naar de andere eerste klas in de trein. Ik wens de wantrouwende reiziger nog een fijne avond toe en zie iets verderop dat hij in Voorburg uitstapt. Die heeft dus zojuist zijn hele reis van 3 hele minuten moeilijk lopen doen om zijn kaart te laten zien. Het is maar wat je leuk vindt...
Een uur later ben ik op weg met de Sprinter van Utrecht naar Zwolle. Daar tref ik twee jongens. De ene heeft zijn chipkaart omgekeerd in het hoesje zitten, zodat ik de foto niet kan zien. Dus trek ik de kaart eruit, controleer de foto en het bijbehorende gezicht en geef de kaart terug. De jongen die tegenover hem zit, houdt zijn kaart stevig vast. Als ik die aan wil nemen om hem te scannen, zegt hij heel snotneuzerig: “Dit is een persoonlijke chipkaart.” Ik kijk hem een seconde aan en schiet in de lach. Ik hoop voor hem dat hij geen rechten studeert, want dan heeft hij het concept van een persoonlijke kaart nog niet helemaal begrepen; hij doet nu net alsof dat betekent dat ik de kaart niet vast mag houden. Hoofdschuddend van het lachen loop ik weg. Wat een mafkezen zijn er toch...
Met de laatste Sprinter ben ik op weg van Amsterdam naar Zwolle. Na Lelystad loop ik nog een keer door de trein om de onderweg ingestapte reizigers te controleren. Er is me gevraagd uit te kijken naar een achtergelaten tas, die ik vind. Vervolgens loop ik een coupé in waar muziek klinkt. Niet heel hinderlijk, maar dan kijk ik wel altijd om me heen om te zien of er anderen zijn die er last van hebben. Een kale man met zonnebril heeft een telefoon in zijn hand waar de muziek uitkomt. Het staat niet heel hard, dus ik zeg er niks van. Mensen om hen heen hebben eerder last van hun gedrag. De kale man geeft me een ingecheckte chipkaart. Een stoelrij verderop zit er een petje. Aan de stand van beider ogen kan ik zien dat er het een en ander in zit, dus ik ben op mijn hoede. Petje geeft me een chipkaart die niet is ingecheckt. Niet dat dat had gekund; de kaart staat een euro in de min. Ik vraag ze waar ze naartoe willen gaan, het antwoord is Groningen. Uit de conversatie die volgt, maak ik op dat de kale man redelijk goed reageert op de middelen die hij heeft ingenomen, petje een stuk minder. Die wordt er behoorlijk verbaal agressief van en hij gooit zijn pet met een beste klap op de stoel voor hem als hij doorkrijgt dat ik hem een boete sta te schrijven. De kale man probeert petje een beetje te sussen en dat is zijn redding. Ik leg petje uit dat ik hem probeer te helpen om naar Groningen te komen, maar die kan alleen maar schreeuwen: “Hoe help je me dan door een bon te schrijven?!” Als ik hem er fijntjes op wijs dat als hij zo doorgaat, hij in Dronten uit moet stappen en hij helemaal niet in Groningen gaat komen vandaag, grijpt de kale in. “Hou je mond nou, anders zet hij je er nog uit!” Daarna wordt het allemaal weer wat rustiger. Tot hij het kaartje van me krijgt en vraagt of het een retour is. Nee, natuurlijk is het geen retour; tegen de tijd dat jullie in Groningen zijn, rijdt er geen trein meer terug. Petje gaat verbaal weer door het lint en ik loop dan maar rollend met mijn ogen weg. Daar valt geen eer aan te behalen. Maar ik bel wel mijn collega’s van Veiligheid&Service in Zwolle. Die staan de heren netjes op te wachten om ze te begeleiden naar de Intercity die naar Groningen rijdt. Een andere reiziger meldt zich dan, om te vertellen dat het tweetal hem lastig gevallen heeft. De collega’s beschermen de jongen zodra petje en de kale de trein uitkomen; de kale jongen probeert petje nog altijd op het rechte pad te houden door hem bij de lastiggevallen reiziger vandaan te houden. De collega’s van V&S spreek ik kort, ze zullen de jongens in de gaten houden en overdragen aan de collega’s die naar Groningen gaan. Ik geef de gevonden tas af en spreek dan toevallig de collega die ook naar Groningen gaat. Ik licht haar vast in, zodat ze vooraf al weten wat er zo hun trein in zal stappen.
En dan kan ik naar huis.
Mikos, Hoofdconducteur
.