Dan nog de bestemming. We wilden graag naar Bosnië-Herzegovina, dus zijn we gaan kijken wat er die kant op nog te krijgen was. Nu zijn vliegtickets zo kort van te voren meestal ook niet heel goedkoop, maar met enig zoeken hebben we nog wel wat betaalbaars gevonden: Eindhoven-Zadar heen op donderdagavond, Sarajevo-Dortmund terug op maandagmiddag. Niet ideaal, maar voor €85 p.p. nog prima te doen. Het retourtje Düsseldorf-Sarajevo met Austrian Airlines wat eerst nog €150 retour was, bleek bij het boeken al tegen de €400 te zitten en viel dus af (los van het feit dat ik niet heel veel vertrouwen had in een 30 minuten overstap in Wien, waar je ook nog door de paspoortcontrole moet). Veel tijd hadden we niet en langer blijven was ook geen optie, dus we hebben een beetje gekeken wat we tussendoor wilden doen. Voor de eerste nacht hebben we een verblijf geboekt in Zadar en verder hebben we het maar onderweg bekeken. Een kaartje van de reis staat hier, het reisverslag bevat 75 foto's.
Donderdag 7 april was de dag van vertrek. Eerst nog werken, in de loop van de middag naar huis, iets eten, de kat gedag zeggen en dan op pad. Het waait flink, maar de treinen rijden gelukkig gewoon. Wel is het een zware spits, vanuit de trein zien we genoeg files en ook met de trein gaat het niet helemaal vlekkeloos, maar uiteindelijk valt het mee en komen we met een kwartiertje vertraging aan op station Eindhoven. De bus naar de luchthaven heeft een mooie, vrijliggende busbaan en dus weinig last van files. Helaas zitten er tussen het station en het begin van de busbaan een kleine kilometer zonder busbaan, dus daar lopen we een kwartier vertraging op. Gelukkig hebben we nog wel wat tijd over, dus een uur en 20 minuten voor vertrek komen we aan op het vliegveld. De veiligheidscontrole gaat soepel, de terminal is overvol omdat vluchten door de harde wind vertraagd zijn of worden omgeleid. Nu weet ik weer wat een grafplek dit is Beste Vladimir P.: mocht u ooit uw "speciale militaire operatie" naar Nederland uitbreiden, zou dan willen beginnen met Eindhoven Airport? Bij voorbaat dank.
Ons vliegtuig komt slechts iets te laat uit Zadar aan, maar het keren gaat niet binnen de 25 minuten die de Ierse vliegmaatschappij ervoor rekent. Daarnaast werkt het stormachtige weer niet mee. Ondanks dat verlaten we Eindhoven met slechts een halfuur vertraging. De vlucht naar Zadar is zeer hobbelig (het "fasten seatbelt"-lampje blijft de gehele vlucht branden) en na de nodige luchtzakken en hobbels komen we om kwart voor 10 's avonds stuiterend tot stilstand in Zadar. De paspoortcontrole duurt even, maar de bus van 22:15 is nog net te halen. Op het busstation eten we nog een fantastische ćevapi, we hebben al helemaal het gevoel op vakantie te zijn De nacht in een nabijgelegen guesthouse is prima, de volgende ochtend gaan we alweer bijtijds op pad. Het doel is om vanavond al in Bosnië aan te komen, alleen is er over bussen vanuit deze hoek van Kroatië naar Bosnië maar weinig informatie te vinden. Ik heb op internet welgeteld één bus gevonden, die van Split via Međugorje naar Mostar rijdt, maar ik hoop stiekem dat er ter plekke nog wel meer blijkt te bestaan. Eerst maar naar Split, wat met de bus over de snelweg een ruime twee uur duurt.
1. Het barre binnenland van Kroatië. Leuk om te zien, ik ben nog nooit in deze hoek geweest. Overigens heeft Zadar ook een treinstation, maar daar lijken al een tijdje geen treinen meer te hebben gereden.
Landscape in Dalmatia by Timon91, on Flickr
2. Proklansko Jezero, gezien vanaf de snelweg A1 in de buurt van Šibenik.
Proklansko Jezero seen from the bus by Timon91, on Flickr
3. Split ligt niet echt aan de A1, maar heeft wel een goede verbindingsweg ermee. Vanaf de snelweg moet je eerst nog een heel stuk naar beneden, met een mooi uitzicht op de stad.
View over Split from the bus by Timon91, on Flickr
De bus is rustig en de rit was uiterst comfortabel. Op het busstation van Split blijkt dat er echt maar één bus per dag is naar Bosnië, dus daar zullen we het mee moeten doen. Die gaat om 17:30 pas, dus we hebben nog de hele dag hier - ook niet erg natuurlijk. Ik kan me niet voorstellen dat dit standaard is, wellicht nog een uitwerking van de pandemie?
4. Mooie oude doorgang naar het historische centrum van Split. Het is een toeristische stad en dat is goed te merken, maar het is fijn te zien dat het toerisme weer langzaam op gang komt nu covid wat op z'n retour lijkt. Overigens geldt in Kroatië op het moment van schrijven overal nog binnen een mondmaskerplicht, maar de regelgeving is zeer balkanisch: enorm strenge regels met een exorbitant hoge boete op het overtreden ervan - en niemand die zich er ene moer van aantrekt
Diocletian's Cellars, Split by Timon91, on Flickr
5. Plein naast de kathedraal van Split, met links de toren daarvan.
Prvostolnica Uznesenja Blažene Djevice Marije, Split by Timon91, on Flickr
6. Split is het einde van de spoorlijn vanuit het noorden. Verder dan dit kun je niet. Het station ziet maar enkele treinen per dag, al zijn er in het zomerseizoen wel een aantal mooie nachttreinverbindingen hierheen. Op het moment van schrijven zijn er dagelijks vier lokale treinen naar Perković, zeven naar Kaštel Stari (wat slechts een half uur verderop ligt) en één IC trein naar Zagreb. Op het station staat een lokale trein klaar voor vertrek naar Perković. Direct na het verlaten van het station rijdt de trein een tunnel in, onder de stad door. Het busstation ligt rechts van het treinstation.
View over Split from the cathedral tower by Timon91, on Flickr
7. Het uitzicht vanaf de kathedraal mag er zijn
View over Split from the cathedral tower by Timon91, on Flickr
8. Het boemeltje verlaat station Split. Ooit kom ik hier nog wel eens met de trein, maar dat moet nog even wachten
Train to Perković leaving Split train station by Timon91, on Flickr
9. In de haven ligt een hele vloot van boten van de Jadrolinija, de rederij die veerdiensten langs de gehele Kroatische kust verzorgt. Altijd is er wel een boot die aankomt of op het punt van vertrekken staat. Boten genoeg, Rusland zou er trots op zijn
Jadrolinija ships in the Split harbour by Timon91, on Flickr
10. Uitzicht richting binnenstad. Split blijkt een leuke stad te zijn en er is best wat te zien. Langer dan een dag zou ik er echter niet doorbrengen, daar is het op een slechte manier te toeristisch voor.
View over Split from the cathedral tower by Timon91, on Flickr
11. Kapotte oude koepel, vlak bij de kathedraal.
Vestibul, Split by Timon91, on Flickr
12. De stadsmuur met opening er in, zowel oud als gerestaureerd.
Split city wall by Timon91, on Flickr
13. Deze straatjes van Split zijn veel leuker om doorheen te dwalen.
Back street in Split by Timon91, on Flickr
14. De strakke waterkant, vol met terrasjes. Het is lekker weer: zonnig en een graad of 20, maar de wind vanaf de zee is nog wel fris.
Seaside boulevard, Split by Timon91, on Flickr
15. Stadspark in paassferen.
Easter in Split by Timon91, on Flickr
16. Na een dag met veel lopen, sightseeien en matig eten zijn we iets na vijven terug op het busstation. Het busstation van Split is eerlijk gezegd waardeloos: op frisdrank, snoep en twijfelachtige hamburgers na is er weinig eten te vinden, de loketbeambten zijn buitengewoon onvriendelijk, het is behoorlijk krap en alles wat je verder nodig hebt als reiziger (bagagedepot, wisselkantoor) is er niet of gesloten. Om de laatste kuna's terug te wisselen moet ik uiteindelijk helemaal terug lopen naar het centrum.
Split bus station by Timon91, on Flickr
De bus die ons naar Bosnië gaat brengen is van een heel ander kaliber dan de strakke unit die ons vanmorgen vanuit Zadar hierheen geblazen heeft. Maar goed, hij is er Gezien het routebordje voor op de bus is duidelijk dat we de kustweg gaan volgen en geen meter snelweg zullen meepakken. Voor het uitzicht goed, maar het gaat wel even duren voordat we in Bosnië zijn Wel is het leuk om eens de beroemde D8, de kustweg die helemaal naar beneden loopt door Kroatië, te volgen. Spectaculair is het wel, maar de plaatsjes komen ook allemaal vrij benauwend over. In Makarska maken we een stop van 5 minuten, daarna klimmen we de binnenlanden in. Foto's heb ik niet kunnen maken - daar is de weg te slecht en het busje te smerig en hobbelig voor - maar het is wel de moeite waard. Van de kust weg lijkt het hier opeens onbewoond te zijn, we passeren maar heel weinig huizen en de huizen die er zijn lijken lang niet allemaal bewoond te zijn. Tegen achten bereiken we de grens bij het gehucht Orah. Er zijn zo'n 20 passagiers, iedereen moet de bus uit voor uitreiscontrole, daarna de bus weer in, 150 meter rijden, weer allemaal de bus uit, inreiscontrole en dan kunnen we verder. Het hele proces neemt zo'n 30 minuten in beslag. Bij de inreis in Bosnië wordt gevraagd om "covidtest, covidtest!?", waarop ik m'n uitgeprinte QR-code geef en vragend "vaccination certificate!?" zeg. Reactie van de douanier: "vaccination, really!?" - "yes, three times", *pijnlijk gezicht* "oiiiijjjjhhhh" Tegen negenen bereiken we Međugorje, de bus rijdt nog 30 km verder naar het eindpunt Mostar.
17. De beroemde kerk van Međugorje, het is een bekend katholiek bedevaartsoord - het Lourdes van de Balkan. Accommodaties zijn er zat hier en het was geen probleem om 's middags in Split iets te boeken voor hier. Op het busstation is het op enkele Adnans na uitgestorven, gelukkig kunnen we lopend naar het hotel toe.
Church of Saint James the Greater, Međugorje by Timon91, on Flickr
Het hotel is verder vrijwel leeg, in de ontbijtzaal spotten we één andere gast. De hele ochtend door zijn er kerkdiensten voor wie wil, maar erg strak georganiseerd is het bedevaartsoord niet. Het lijkt echt gericht te zijn op groepen die vanuit een eigen kerk hier op een georganiseerde reis heen komen. De individuele reiziger is overgeleverd aan het toeval en de Adnans, maar daarover later meer
18. De kerk van binnen, niet heel bijzonder.
Church of Saint James the Greater, Međugorje by Timon91, on Flickr
19. Međugorje is bekend van de Mariaverschijningen en niet geheel zonder controverse. De plek waar de verschijningen begonnen zouden zijn, ligt ca. 2 km vanaf het centrum. Bordjes zijn er niet, de weg vragen in één van de vele souvenirwinkels levert vage blikken op ("lopen???? dat is veel te ver, neem toch een taxi, ik ken nog wel iemand!"). Gelukkig is er Maps.ME, dus dan is de weg wel te vinden. Vaag oord, dat Međugorje.
Walking to Apparition Hill, Međugorje by Timon91, on Flickr
20. Na een ruime kilometer lopen door velden, langs verlaten gebouwen en agrarische uitwerpselen komen de souvenirwinkeltjes weer tevoorschijn: we zijn er Het laatste stuk is klauteren over zo'n soort "pad". Je ziet hier ook mensen op hun knieën naar boven gaan, maar echt een aanrader lijkt me dat niet
Apparition Hill, Međugorje by Timon91, on Flickr
21. Boven, de plek waar het allemaal om gaat. Er hangt een bijzondere sfeer, maar ik weet niet zo goed wat ik ervan moet denken.
Apparition Hill, Međugorje by Timon91, on Flickr
22. Uitzicht richting Međugorje, wat verder niet meer dan een doorsnee Herzegovinisch dorp is.
View over Međugorje by Timon91, on Flickr
23. Terug in het centrum. Achter de kerk kunnen grote diensten gehouden worden in de open lucht. Het is nu vrij rustig, maar het volgend weekend - Pasen - zal dat heel anders zijn.
Church of Saint James the Greater, Međugorje by Timon91, on Flickr
Međugorje ligt op een ruim half uur rijden vanaf Mostar, maar navraag op het busstation leert dat er slechts twee bussen per dag rijden - om 6:00 en om 18:30. In het centrum hangen overal bordjes met de "vaste taxitarieven", die laten zien dat een enkele reis Mostar €40 kost. In het hotel kunnen ze "omdat we gasten zijn" wel voor €30 een taxi regelen, omdat we verder niet veel keuze hebben stemmen we maar toe. De Adnans op straat weten donders goed dat de borden met "vaste" tarieven er hangen en houden daar ook standvastig aan vast. Sowieso gaan alle betalingen hier in euro, de vraag of je met BAM (Bosnische Mark) kunt betalen - die ik, veronderstellend dat dat nog wel eens nuttig kon zijn in Bosnië, ruim gepind heb - leveren meestal gezucht, gesteun en een schoorvoetend "oké" op. De BAM was voorheen 1-op-1 gekoppeld aan de Duitse Mark en is ook nog steeds evenveel waard: €1 heeft een vaste wisselkoers van 1,95 BAM.
De chauffeur die ons naar Mostar brengt is een prettige, kalme chauffeur die in tegenstelling tot veel concullega's niet de behoefte voelt om z'n suïcidale neigingen met z'n passagiers te delen. Als we echter vragen om bij het bus/treinstation afgezet te worden is wel te merken dat hij niet vaak aan "de overkant" komt. Međugorje is uiteraard katholiek (lees: Kroatisch), maar Mostar heeft een katholiek en een islamitisch deel. De grens loopt ongeveer bij de rivier de Neretva die het centrum in west en oost verdeelt. Het bus/treinstation ligt aan de oostkant en daar heeft de chauffeur toch even Google Maps voor nodig. Hij zet ons gauw af (afgezet zijn we toch al) en vlucht dan gauw terug de brug over naar z'n "eigen" stadsdeel.
24. Mostar ben ik één keer geweest, tien jaar geleden. Het station is in ieder geval niets veranderd, het is nog even overgedimensioneerd, naargeestig en matig onderhouden als toen. Kaartjes kopen voor de avondtrein naar Sarajevo gaat niet snel maar gelukkig wel soepel en de bagage kunnen we bij naastgelegen busstation makkelijk kwijt. Hier de stationshal, waar verder niemand is. Achter de deur bevindt zich de trap naar de perrons, maar die is alleen rond de vertrektijd van de paar treinen die hier rijden toegankelijk.
Mostar train station by Timon91, on Flickr
25. Het schitterende busstation.
Bus station, Mostar by Timon91, on Flickr
26. Het centrum begint op 5 minuten lopen vanaf het station. Onderweg kom je nog mooie Joegoslavische gedrochten tegen.
Yugoslav building, Mostar by Timon91, on Flickr
27. De eerste moskee van de reis.
Karađozbegova džamija, Mostar by Timon91, on Flickr
In Mostar hebben we de hele middag, het is een stad van contrasten. Enerzijds is er het strakgetrokken toeristische centrum, wat behoorlijk druk is, anderzijds zijn er net als elders in Bosnië nog veel sporen van de oorlog te zien. Het is in ieder geval een prettige stad om te zijn, je kunt hier meer je eigen gang gaan dan in Split of Međugorje en er is veel interessants te zien. Het druppelt een beetje maar de regen zet niet door, verder is het prettig warm. Na een heerlijke maaltijd gaan we verder het centrum in.
28. Dé brug, waar het allemaal om te doen is. Ooit het symbool van de eenheid in de stad, in 1993 door Kroatische troepen kapotgeschoten en in 2004 opnieuw als hét symbool voor de eenheid heropend. Het is de blikvanger van de stad die de verbinding tussen de verschillende bevolkingsgroepen symboliseert, die aan beide kanten van de rivier leven.
Stari Most, Mostar by Timon91, on Flickr
Met de eenheid van Mostar is het overigens niet zo best gesteld. De Bosniakken en Kroaten leven grotendeels gescheiden, hebben hun eigen scholen, bedrijven, wijken en gebedshuizen. Als toerist is er aan de oppervlakte weinig van te merken, maar er sluimert wel iets. Sowieso is de etnische verdeling van Bosnië-Herzegovina iets waar het laatste woord nog niet over gesproken is. Een matige poging tot een beknopte uitleg in de spoiler - voor zover ik dat goed kan uitleggen
- Spoiler: show
City view, Mostar by Timon91, on Flickr
30. Uitzicht vanaf de brug.
Neretva river seen from Stari Most, Mostar by Timon91, on Flickr
31. Naast de Neretva zijn er ook nog genoeg beken en riviertjes die hier in de Neretva uitmonden. Hier is zo'n zijrivier, het geeft een leuke dynamiek aan de stad.
Neretva river, Mostar by Timon91, on Flickr
32. De brug gezien vanaf beneden. Het centrum van Mostar is vrij apart: de ene straat is overvol en zeer toeristisch, maar als je de hoek om gaat is het praktisch uitgestorven. Dit strandje, met toch een mooi uitzicht op de brug, is op ons na verlaten.
Stari Most, Mostar by Timon91, on Flickr
33. Ander beekje tussen de huizen.
Mountain creek in Mostar by Timon91, on Flickr
34. Nogmaals de rivier, met de westkant nu rechts op de foto. Op weg vanuit Međugorje naar Mostar zijn we vlak achter het kruis op de heuvel langs gereden.
Neretva river, Mostar by Timon91, on Flickr
35. Ook dit is Mostar.
Streetview in Mostar by Timon91, on Flickr
36. Na een fijne middag rusten we uit met een kop thee op het verder uitgestorven busstation. Tegen vijven begeven we ons richting perron, waar om 17:09 de tweede en tevens laatste trein van de dag naar Sarajevo vertrekt. We zijn blij dat we 's middags al kaartjes gekocht hebben, want er staat nu nog een redelijke rij bij het loket. Heel snel gaat het niet, aangezien de kaartjes handgeschreven zijn. Op het perron is het aardig druk.
Mostar train station by Timon91, on Flickr
37. De andere kant op gekeken. Of je bij perron 1 of bij perron 2 met de trap naar boven gaat maakt geen donder uit, want je kunt ook boven het spoor oversteken.
Mostar train station by Timon91, on Flickr
Ook op spoorgebied is Bosnië niet één, aangezien de Federatie en de Republiek Srpska beide een eigen spoorwegmaatschappij hebben. De treinen hier worden gereden door de spoorwegen van de Federatie, de ŽFBH. De ŽFBH rijdt naar Sarajevo en direct ten noorden en zuiden ervan, de ŽRS rijdt zo'n beetje alles in het noorden van het land. Afgaande op de dienstregeling rijden er momenteel helemaal geen treinen tussen de gebieden van de ŽFBH en de ŽRS, wat officieel nog wel door covid zal komen maar in de praktijk zullen de recente ontwikkelingen er ook nog wel mee te maken kunnen hebben. Tijdens mijn laatste bezoek in 2012 vond er bij doorgaande treinen tussen beide gebieden een lokwissel plaats in Doboj/Добој, op de grens tussen de entiteiten. De lok van de ŽFBH werd vervangen door een exact hetzelfde exemplaar van de ŽRS, alleen met andere kleurtjes. Spoorvervoer is in Bosnië verder vrij spaarzaam, moeilijk en daarom uitdagend. De lijnen waar nog personenvervoer aanwezig is - en dat zijn er niet veel - zien meestal maar enkele treinen per dag. Vanaf Mostar rijden er vier treinen per dag: twee noordwaarts naar Sarajevo en twee zuidwaarts naar de Kroatische grens bij Čapljina. In 2012 reed de trein nog enkele kilometers door naar Kroatische kust bij Ploče, maar internationaal verkeer is er al enkele jaren überhaupt niet meer. Destijds waren er nog drie internationale treinparen per dag:
- Een dagtrein Zagreb-Sarajevo-Ploče v.v., dus beginnend en eindigend in Kroatië;
- Een nachttrein Zagreb-Sarajevo v.v., wat nog steeds de meest obscure nachttrein is die ik ooit heb genomen;
- Een dagtrein Sarajevo-Osijek-Pécs-Budapest v.v., die ten noorden van Doboj de grens overstak en wat ook een prachtig mooie rit was.
38. Terug naar het nu. Enkele jaren terug heeft men een aantal Talgo-stammen aangeschaft om het verouderde en verwaarloosde wagenpark uit te breiden en de trein weer wat aantrekkelijker te maken. Het idee was om hier internationale verbindingen naar Zagreb, Budapest en zelfs Wien mee te gaan rijden, maar helaas zijn de treinen het land eigenlijk niet uit geweest. Momenteel worden ze o.a. ingezet op de verbinding Sarajevo-Čapljina v.v., waar ze verder nog rijden zou ik eerlijk gezegd niet weten. Voor deze verbinding zijn twee stammen nodig, omdat ze tegelijkertijd rijden. Ondanks dat er tijd genoeg is om twee slagen per dag te doen met één stam, heeft men aan de oude dienstregeling vastgehouden - er zijn toch Talgo-stammen zat De Talgo uit Čapljina komt met een lichte vertraging opdagen. Je hebt een reservering, maar alleen voor een bepaald rijtuig. Verder kun je gaan zitten waar je wilt.
Train Čapljina-Sarajevo at Mostar train station by Timon91, on Flickr
Er is plek genoeg, direct na vertrek komt er een mannetje van de spoorwegen vragen of er nog stoelen gedraaid moeten worden - dat is het voordeel van deze Talgo's. We laten onze stoel omdraaien om vooruit van de rit te kunnen genieten, fijne service
39. De rit langs de Neretva en vanaf Konjić door de bergen slingerend naar boven is prachtig, het is één van de mooiste treinreizen van Europa. Helaas kunnen de ramen niet open en zijn die bovendien verduisterd en smerig, wat de beleving eerlijk gezegd wel een stuk minder maakt. Veel meer dan deze foto heb ik niet geprobeerd, onderweg fatsoenlijke foto's maken is tegenwoordig praktisch onmogelijk. Voor betere plaatjes verwijs ik jullie naar mijn reisverslag uit 2012.
Neretva river seen from the train near Mostar by Timon91, on Flickr
40. Comfortabel is het verder wel, de stoelen zijn ruim en zitten lekker. Na ruim twee uur boemelen komen we aan in Sarajevo, waar de trein leegstroomt. Hier het interieur van de Talgo, de trein was goed gevuld.
Train Čapljina-Sarajevo interior by Timon91, on Flickr
41. Aankomst in Sarajevo, wat verder maar een naargeestig station is waar men niet van fotograferende toeristen houdt.
Train from Čapljina and Mostar in Sarajevo by Timon91, on Flickr
42. Plaatje naar achteren.
Train from Čapljina and Mostar in Sarajevo by Timon91, on Flickr
43. En een plaatje buiten. Een foto in de leegstaande stationshal met verkrotte winkels en lege gokcafés had ik nog wel willen maken, maar toen ik de camera pakte werd ik meteen toegeschreeuwd door beveiligingspersoneel en dat was niet omdat ik zulke mooie schoenen aan had
Sarajevo train station by Timon91, on Flickr
44. Station Sarajevo is ongeveer 2 km van het oude centrum, waar je met tram 1 makkelijk kunt komen. Omdat er veel mensen mee willen en de trammachinist graag wil gaan rijden, geeft hij het bij het zien van de rij die nog een kaartje wil kopen maar op en laat iedereen zonder te betalen instappen. Ook goed De trams zijn prachtig oud, hier rijdt echt pure nostalgie.
Tramway in Sarajevo by Timon91, on Flickr
In Sarajevo regent het als de ziekte, dus behalve voor een snelle ćevapi komen we niet van de hotelkamer af. Hier blijven we twee nachten, morgen kunnen we iets rustiger aan doen.
45. De regen is 's nachts overgegaan naar sneeuw, zodat het er opeens winters uitziet. Van zomers in Split naar winters in Sarajevo binnen twee dagen, onze vakantie mag dan wel kort zijn, maar toch heeft het tripje klimaattechnisch een paar maanden omvat
Mula Mustafe Bašeskije, Sarajevo by Timon91, on Flickr
46. Het centrum van Sarajevo, wat ook wel eens omschreven wordt als het "westelijkste punt van Oost-Europa en het oostelijkste punt van West-Europa". Hier waan je je nog in een Weense winkelstraat...
Ferhadija street, Sarajevo by Timon91, on Flickr
47. ...en hier een paar honderd meter verderop in de bazaar van een Turkse provinciestad. Dit oude Ottomaanse gedeelte staat beter bekend als Baščaršija.
Baščaršija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
Door de bergachtige omgeving is de topografie van Sarajevo sowieso vrij apart. De stad heeft de vorm van een L, maar dan 90° met de klok mee gedraaid. Het oude centrum ligt helemaal in het oosten, aan het eind van de lange stok van de L. Het vliegveld ligt aan de korte kant van de L, waar ook het stukje Sarajevo ligt wat onder de Republiek Srpska valt (Istočno Sarajevo, "Oost-Sarajevo"). Als je met de bus vanuit Servië of ergens in de Republika Srpka naar Sarajevo reist is de kans groot dat je niet bij het centrale busstation wordt gedropt, maar bij het busstation in Istočno Sarajevo. Vanaf daar is het nog een kilometer of 15 tot het oude centrum.
48. De Gazi-Husrev-Begmoskee, erg mooi van binnen.
Gazi Husrev-begova džamija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
49. Gazi Husrev-beg's Museum, wat ook bij de moskee hoort.
Gazi Husrev-begov muzej, Sarajevo by Timon91, on Flickr
50. Het regent/sneeuwt gelukkig niet zo hard, dus je kan nog wel redelijk rondlopen.
Baščaršija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
51. Arabische reclame op een tram. Bosnië is populair onder Arabieren, aangezien het een vrij tolerant islamitisch land is met vrij goedkoop vastgoed. Alles wat thuis niet mag van het geloof kan in Bosnië wel allemaal onder de noemer van de islam - wat dat betreft is dit net Bahrein
Tram in Sarajevo by Timon91, on Flickr
52. Laaghangende bewolking in de heuvels om Sarajevo.
Foggy winter day, Sarajevo by Timon91, on Flickr
53. Het stadhuis is de moeite waard om te bezoeken. Mooie architectuur en meer te zien dan op het eerste oog lijkt.
City Hall interior, Sarajevo by Timon91, on Flickr
54. Zo is er een deel gewijd aan het Joegoslavië-tribunaal, wat ook deels nagebouwd is.
City Hall interior, Sarajevo by Timon91, on Flickr
55. Trap in het stadhuis met tegen de muur een foto hoe het er vlak na de oorlog uitzag.
City Hall interior, Sarajevo by Timon91, on Flickr
56. Deze foto had ik volgens mij ook in Pyongyang kunnen maken
City Hall interior, Sarajevo by Timon91, on Flickr
57. Bijzondere combi, we hebben niet kunnen achterhalen wat dit moet voorstellen Misschien een borstbeeld van degene die het meeste ellende heeft veroorzaakt in elk van de landen? Echt, geen idee...
City Hall interior, Sarajevo by Timon91, on Flickr
58. Het stadhuis van buiten.
City Hall, Sarajevo by Timon91, on Flickr
59. Oorlogsschade zie je in Sarajevo nog meer dan in Mostar. Ook direct naast elkaar: het linker gebouw ziet er prima uit, het rechter gebouw zit nog vol met kogelgaten.
Old and restored, Sarajevo by Timon91, on Flickr
60. De kathedraal. We hebben binnen anderhalf uur een moskee, een orthodoxe kathedraal en een katholieke kathedraal bezocht. Dat kan allemaal hier
Katedrala Srca Isusova, Sarajevo by Timon91, on Flickr
61. Hier de orthodoxe kathedraal.
Saborna Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Sarajevo by Timon91, on Flickr
62. Weer een mooi gebouw met de nodige schade.
Old architecture, Sarajevo by Timon91, on Flickr
63. En links daarvan is dan dit bureaucratische monster te zien. Dit gebouw zou niet misstaan als gemeentehuis ergens in Wallonië
Bureaucratic building, Sarajevo by Timon91, on Flickr
64. Nieuw gebouw, "donated by the state of Qatar". Blatter's voetbalvrienden hebben veel gefinancierd hier, om de haverklap zie je dit soort bordjes.
Qatar sponsoring, Sarajevo by Timon91, on Flickr
65. Langzaam klaart het iets op, de heuvels worden steeds meer zichtbaar. Sinds een aantal jaar kun je met een kabelbaan naar boven naar de berg Trebović (zie linksboven), maar vandaag was het daar geen goede dag voor.
Baščaršija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
66. Wel zijn we nog een stukje naar boven gelopen om toch nog wat uitzicht te hebben. Het spel van licht en wolken is schitterend om te zien en het uitzicht verandert om de haverklap. Hier kijken we vanaf het Gele Bastion (Žuta Tabija) de lange stok van de L af, richting het westen.
View from Žuta tabija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
67. Straatbeeld naast het Gele Bastion.
Žuta tabija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
68. Vlak hiernaast ligt een verlaten en kapotte kazerne.
Bombed military building, Sarajevo by Timon91, on Flickr
69. Nogmaals het uitzicht vanaf een iets ander punt, nu met mooi zicht op de rivier die dwars door het centrum loopt. De wolken blijven echt prachtig om te zien. Hier vinden we ook een klein cafeetje waar we wat opwarmen en van het uitzicht kunnen genieten.
View from Žuta tabija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
70. De verlaten kazerne vanaf beneden gezien.
Old military building on the hill, Sarajevo by Timon91, on Flickr
71. De rivier die door de stad heen stroomt, de Miljacka, is verder niet heel boeiend.
Miljacka river, Sarajevo by Timon91, on Flickr
72. Veel watervalletjes, eenden boeit het niet als ze door de stroming door de waterval mee worden genomen.
Waterfall in the Miljacka river, Sarajevo by Timon91, on Flickr
73. De brug waar in 1914 Franz Ferdinand en z'n vrouw vermoord zijn.
Latinska Ćuprija, Sarajevo by Timon91, on Flickr
74. Ik wist niet dat ADO Den Haag ook supporters had in Sarajevo?
Architecture, Sarajevo by Timon91, on Flickr
Na een leuke avond en een relaxte ochtend waarop ik verder geen foto's meer gemaakt heb is het weer tijd om te vertrekken. Zoals wel te verwachten viel heeft de taximaffia het gemeentebestuur omgekocht, dus is er met het OV nauwelijks bij het vliegveld te komen en ben je aangewezen op taxi's. We hebben hier en daar wat rondgevraagd, maar de standaardprijs lijkt 20 BAM (€10) te zijn. Via het hotel wordt er een taxi gebeld, wat uiteindelijk 15 BAM blijkt te kosten. Inchecken voor de vlucht van Wizz kon via de app, maar een instapkaart genereren lukte niet - je moet alsnog naar de balie op het vliegveld De check-in balie gaat 2 uur van te voren pas open, maar we staan gelukkig redelijk vooraan. Verder ademt het vliegveld een en al jaren 80 uit en het computersysteem is met de Olympische Spelen hier voor het laatst geüpdatet. Er zijn 5 internationale gates, maar op het vertrekscherm staat niet bij welke gate het vliegtuig vertrekt. Je moet gewoon de gates aflopen en kijken waar jouw bestemming aangegeven staat. Ook staat het gatenummer op je instapkaart geschreven, maar dat blijkt uiteraard niet te kloppen Aangezien er twee Wizzair-vluchten om dezelfde tijd vertrekken maar de gates ervan zijn omgedraaid staan er heel veel mensen in precies de verkeerde rij
75. Het vliegveld is verder een combinatie van een vergeten afdeling van een bureaucratisch tuincentrum, station Duivendrecht en een post-apocalyptische kantoortuin. Geweldig.
Departure terminal, Sarajevo International Airport by Timon91, on Flickr
Ons vliegtuig komt gelukkig op tijd aan en omdat de vlucht niet vol zit en iedereen aanwezig is zitten we 5 minuten voor de geplande vertrektijd al in de lucht. De vlucht naar Dortmund verloopt gelukkig een heel stuk rustiger dan de heenreis. De Alpen zijn mooi om te zien en ook Zagreb, Ljubljana, Villach en München zijn vanuit de lucht duidelijk te herkennen. Te Dortmund halen we nog net de achterlijk dure bus naar het Hbf, vanaf waar we zowaar een op tijd rijdende RE naar Duisburg halen. Daar hebben we 20 minuten overstaptijd op de RE naar Arnhem, die door werkzaamheden omgeleid wordt en onderweg heel vaak moet wachten. Maakt niet uit, we zijn in ieder geval onderweg naar huis Met 20 minuten vertraging bereiken we Arnhem Centraal, vanaf waar het nog een kort ritje met de trolleybus naar huis is. Het was een korte, intensieve maar heel leuke vakantie waarin we in de tijd die we hadden echt veel hebben kunnen zien. Het was interessant om na 10 jaar weer eens in Bosnië-Herzegovina te zijn en ik hoop dat ik er over 10 jaar nog steeds in vrede heen kan, want de mensen daar hebben al genoeg ellende meegemaakt. Qua covid-overlast viel het erg mee: voor Kroatië moest je vooraf online één of ander achterlijk en nutteloos formulier invullen wat niet gecontroleerd werd, aan de grenzen en bij het inchecken op het vliegveld van Sarajevo werd steeds de QR-code gecontroleerd. Mondkapjes hebben we alleen in het vliegtuig en in Duitsland hoeven dragen. Een belemmering is het in ieder geval niet geweest Met die noot eindigt ook het verslag. Jullie wil ik als altijd graag weer bedanken voor het meelezen, ik hoor graag wat jullie ervan vonden!